“İşğaldan azad edilmiş ərazilərin Azərbaycan iqtisadiyyatına inteqrasiyası ölkədə investisiya qoyuluşuna təkan verməlidir. Bu baxımdan Azərbaycanın investisiya potensialı hazırkından dəfələrlə çoxdur və işğalın bitməsi müsbət dəyişikliklərə səbəb olmalıdır”.
Bunu “Report”a açıqlamasında Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin (UNEC) professoru, iqtisadçı-ekspert Elşad Məmmədov deyib.
Onun sözlərinə görə, Kəlbəcər və Zəngilan təbii ehtiyatlar baxımından xüsusi əhəmiyyətə malikdirlər: “Bu rayonlarda çox zəngin qızıl yataqları var. Odur ki, bölgədə mədən sənayesinin inkişaf perspektivləri böyükdür. Amma iqtisadi inkişaf təkcə hasilat sənayesi ilə deyil, həm də emal sənayesi ilə bağlı olmalıdır və bütövlükdə Azərbaycan iqtisadiyyatının tarazlığına xidmət etməlidir. Yəni biz oradakı təbii resursların təkcə hasil edilib ixrac edilməsi deyil, həm də qızıl və digər qiymətli metalların Azərbaycanın daxilində emal edilib hazır məhsul şəklində daxili və xarici bazarlara çıxarılması məsələsini həll etməliyik. Bizim üçün olduqca mühümdür ki, ölkəmizdə mövcud olan təbii zəngin resurslar daha çox emal olunsun".
Bundan başqa, E.Məmmədov bildirib ki, Qarabağ münaqişəsinin həll edilməsi çərçivəsində kommunikasiyaların açılması, o cümlədən dəmir yolu xətlərinin bəpra edilməsi nəzərdə tutulur ki, bütün bunlar da nəinki Azərbaycanda, ümumilikdə regionda iqtisadi inkişafa şərait yaratmalıdır: "Yəni Qarabağın azadlığı nəinki bu bölgə və ölkəmiz, bütövlükdə region üçün faydalı olmalıdır”.
Qeyd edək ki, Kəlbəcər rayonu ərazisi zəngin faydalı qazıntılarla, o cümlədən qızıl, gümüş, mis, xrom civə, tellur, selen və s. kimi yataqları ilə zəngindir. Burada sənaye əhəmiyyətli Söyüdlü, Ağduzdağ və Qızılbulaq qızıl, Şorbulaq və Ağyataq civə və Mehmana polimetal yataqları xüsusilə əhəmiyyətlidir. Rayon ərazisində böyük ehtiyatlara malik əlvan və üzlük daşlar, inşaat materialları yataqları mövcuddur.
Kəlbəcərin Söyüdlü – Zod qızıl yatağı qədim tarixə malikdir. Söyüdlü sahəsində 1970-80-ci illərdə aparılan geoloji kəşfiyyat işləri vaxtı qədim dağ qazmaları, mağaralar, quyular, qədim süxur çöküntüləri və qədim filiz qırıntılarından ibarət ayrı-ayrı təpəciklər və qızıl istehsal edən alətlər onu sübut edir ki, insanlar 4-5 min il əvvəl buralarda qızıl istehsal ediblər. Zar kəndi isə tarixdə “Şəhrizər”, yəni “qızıl şəhəri” adı ilə məşhur olub.
İşğal altında qalmış Kəlbəcər rayonunun təbii sərvətləri Kəlbəcər rayonu ərazisində sənaye əhəmiyyətli ehtiyatları 112,5 ton olan və istismar olunan Söyüdlü (Zod) və ehtiyatları 13 tondan çox olan Ağduzdağ və Tutxun qızıl yataqlarını uzun illər Ermənistan talan edib.
Kəlbəcər rayonu ərazisində yerləşən İstisu və Tutqun termal-mineral suları əlverişli qaz və kimyəvi tərkibinə, yüksək temperaturuna, böyük təbii ehtiyatlarına görə xüsusilə fərqlənir. İstisu bulağı üstündə 80-ci illərdə iri kurort-sanatoriyalar və mineral sudoldurma zavodu tikilib. Zavod sutkada 800 min litr su istehsal edirdi. İstisu sanatoriyalarında hər il xeyli sayda insan müalicə olunur və istirahət edirdi.
S/s |
Yataqların adı |
Yatağın növü |
Təsdiq edilmiş ehtiyatı |
1. |
Kilsəli |
mişar daşı |
10 927 min m3 |
2. |
Keşdək |
gil |
1 312 min m3 |
3. |
Keçəldağ I |
sement xammalı |
4 473 min m3 |
4. |
Çaplı |
qum-çınqıl |
2 540 min m3 |
5. |
Keçəldağ |
əlvan daş |
2 337,6 ton |
6. |
Levçay |
civə |
Filiz - 152 min ton |
Hg - 503 ton |
|||
7. |
Ağyataq |
civə |
Filiz - 28 min ton |
Hg - 190 ton |
|||
8. |
Söyüdlü (Zod) |
qızıl-sulfid |
Filiz - 8 767,9 min ton |
Au - 112,5 ton |
|||
Ag - 190,33 ton |
|||
Se - 248,89 ton |
|||
Te - 45,82 ton |
|||
9. |
Tutqun yatağı, Mozçay sahəsi |
mineral su |
150 m3/gün |
10. |
Tutqun yatağı, Qarasu sahəsi |
mineral su |
700 m3/gün |
11. |
Tutqun yatağı, Qoturlu sahəsi |
mineral su |
70 m3/gün |
12. |
Tutqun yatağı, Tutqun sahəsi |
mineral su |
600 m3/gün |
13. |
İstisu yatağı, yuxarı istisu sahəsi (balneoloji) |
mineral su |
825 m3/gün |
14. |
İstisu yatağı, aşağı istisu sahəsi (balneoloji) |
mineral su |
640 m3/gün |
15. |
İstisu yatağı Geşdək sahəsi (balneoloji) |
mineral su |
108 m3/gün |
16. |
Söyüdlüçay |
üzlük daşı |
1822 min m3 |
17. |
Pirağqaya |
üzlük daşı |
78,75 min m3 |
18. |
Yanşaq |
üzlük daşı |
288,75 min m3 |
19. |
Levçay I |
tikinti daşı |
8438 min m3 |
20. |
Cəmilli (Pelitomorf) |
tikinti daşı |
3900 min m3 |
21. |
Qışlaq I |
tikinti daşı |
90 min m3 |
22. |
ABŞullauşağı |
əlvan daş |
34 ton |
23. |
Zülfüqarlı |
əlvan daş |
427 ton |
24. |
Qılınclı |
əlvan daş |
1,1 min m3 |
25. |
Lev |
əlvan daş |
248 ton |
26. |
Tərtər I |
əlvan daş |
750 ton |
27. |
Konqur |
əlvan daş |
555 ton |
28. |
Kilsəli I |
əlvan daş |
538 ton |
29. |
Qamışlı |
civə |
Filiz - 30 min ton |
Hg - 45 ton |
|||
30. |
Şorbulaq |
civə |
Filiz -63 528 ton |
Hg - 228 ton |
|||
31. |
Çıldıran |
əlvan daş |
1094,6 ton |
32. |
Mehmana |
polimetal |
Filiz - 571 min ton |
Pb - 37,3 min ton |
|||
Zn - 40,4 min ton |
|||
Ag - 29,2 ton |
|||
Cd - 211,2 ton |
|||
33. |
Qızılbulaq |
qızıl-mis-kolçed |
Filiz - 3 466 min ton |
Au - 13,7 ton |
|||
Ag - 18,9 ton |
|||
Cu - 47,9 min ton |
|||
S - 2 74,4 min ton |
|||
Se - 18,03 ton |
|||
Te - 0,85 ton |
|||
34. |
Ağdüzdağ |
qızıl nəcib metallar |
17.5 ton |