Özbəkistanın mədəniyyət naziri: Xalqlarımızı birləşdirən fundamental dəyər mədəniyyətdir - MÜSAHİBƏ

Özbəkistanın mədəniyyət naziri Ozodbek Nazarbekov “Report”a müsahibəsində iki ölkə arasında mədəni və humanitar sahədə qarşılıqlı münasibətlərdən danışıb. Nazir hazırkı durum, xüsusilə TÜRKSOY və ICESCO kimi beynəlxalq təşkilatlar daxilində əməkdaşlıq məsələlərinə də toxunub.

- Hazırda Özbəkistanla Azərbaycan arasında qarşılıqlı hörmət və bərabərlik əsasında siyasət, iqtisadiyyat və humanitar sahələrdə aktiv dialoq aparılır. İki ölkə arasında mədəniyyət və incəsənət sahələrində əlaqələr hansı səviyyədə və əsasda həyata keçirilir?

- İki ölkə arasında mədəniyyət və incəsənət sahəsində əlaqələr Özbəkistan Respublikası Hökuməti ilə Azərbaycan Respublikası Hökuməti arasında Humanitar Əməkdaşlıq haqqında Sazişə əsaslanır. Ölkələrimiz arasında mədəni və humanitar əlaqələr də sürətlə inkişaf edir. Daşkənddə keçirilən görüşdə Prezident Şavkat Mirziyoyev Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə bildirib ki, Özbəkistan və Azərbaycan xalqlarını birləşdirən fundamental dəyər mədəniyyətdir. Həqiqətən də, iki ölkə arasında mədəni və mənəvi əlaqələr dərin tarixi köklərə malikdir. Əsrlər boyu qarşılıqlı münasibətlər həm ideya, həm də mahiyyət baxımından harmonik şəkildə inkişaf edərək forma və məzmun vəhdətinə nail olub. Özbək və Azərbaycan xalqlarının görkəmli nümayəndələri dünya mədəniyyətinə, elminə və ədəbiyyatına misilsiz töhfələr veriblər. Hər iki xalqın ədəbiyyatının böyük nümayəndələri - Əlişir Nəvai, Nizami Gəncəvi və Məhəmməd Füzuli Özbəkistanda və Azərbaycanda yüksək ehtiramla yad edilir, diqqətlə qorunur və dərindən öyrənilir. Hər iki dövlətin paytaxtlarında Əlişir Nəvainin (Bakıda) və Nizami Gəncəvinin (Daşkənddə) heykəlləri ucaldılıb.
Ümumiyyətlə, hər iki ölkədə müxtəlif mədəni və digər tədbirlərdə iştirak edən yüksək səviyyəli nümayəndə heyətlərinin müntəzəm görüşləri ənənəyə çevrilib. Bunlara musiqi festivalları, özbək və Azərbaycan xalqlarının böyük əcdadlarının əsərlərinə və irsinə həsr olunmuş elmi konfranslar, kino və mədəniyyət günləri, sərgilər və s. daxildir.
Bundan əlavə, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 22-23 avqust 2024-cü il tarixlərində Özbəkistana səfəri zamanı Özbəkistan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi ilə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi arasında "2024-2026-cı illər üçün Mədəni və Humanitar Əməkdaşlıq üzrə Yol Xəritəsi" imzalanıb və gələcək perspektivli planların təməli qoyulub.

- Özbəkistan və Azərbaycan arasında mədəni əməkdaşlığın hazırkı durumunu necə qiymətləndirirsiniz?

Özbəkistan və Azərbaycan arasında qardaşlıq əlaqələri gündən-günə möhkəmlənir. Qarşıdan gələn yüksək səviyyəli görüşlər xalqlarımızın rifahı naminə iki ölkə arasında əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsində mühüm mərhələ olacaq. Özbəkistan və Azərbaycan arasında əməkdaşlıq imkanları son dərəcə genişdir və hazırkı mərhələdə ölkələrimiz arasında qarşılıqlı hörmət və bərabərlik əsasında siyasət, iqtisadiyyat, humanitar məsələlər sahəsində fəal dialoq aparılır.
- Hazırda iki ölkə arasındakı əməkdaşlıq çərçivəsində, xüsusilə TÜRKSOY və ICESCO kimi beynəlxalq təşkilatlar daxilində əməkdaşlıq necə həyata keçirilir?

İki ölkə arasındakı əməkdaşlığın daha da gücləndirilməsində beynəlxalq təşkilatların rolu çox mühümdür.
- Azərbaycan mədəniyyət naziri Anar Kərimov 14-16 sentyabr 2021-ci il tarixlərində Xivədə keçirilən "Mərkəzi Asiya Dünya Sivilizasiyalarının Kəsişməsində" adlı beynəlxalq mədəniyyət forumunda və TÜRKSOY üzv dövlətlərinin mədəniyyət nazirlərinin sonrakı görüşündə iştirak edib;
• Azərbaycan nümayəndələri 11-14 dekabr 2022-ci il tarixlərində Daşkənddə keçirilən Müstəqil Dövlətlər Birliyinin alimlərinin və yaradıcı ziyalılarının növbəti forumunda iştirak ediblər;
• Azərbaycan Mədəniyyət naziri Anar Kərimovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti 14-22 iyun 2023-cü il tarixlərində Özbəkistanda TÜRKSOY təşkilatının 30 illik yubileyinə həsr olunmuş mədəni tədbirlərdə iştirak edib;
• 11-13 oktyabr 2023-cü il tarixlərində Bakıda, Azərbaycanda Türk Dünyasının üçüncü "Qorqud Ata" film festivalı keçirilib;
• Özbək rejissorları Muzaffarxon Erkinov "Abdullah Oripov" bədii filminə görə "Ən yaxşı ssenari" mükafatını, Şuxrat Mahmudov isə "Mənim Dairəm" filminə görə "Ən yaxşı sənədli film" mükafatını qazanıb;

• Mədəniyyət nazirinin birinci nazir müavini Bahodir Əhmədovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti 11-13 oktyabr 2023-cü il tarixlərində Bakıda keçirilən TÜRKSOY-un Daimi Şurasının 40-cı sessiyasında və Türk Dünyası Mədəniyyət Forumunda iştirak edib;
• Özbək nümayəndələri 8-10 noyabr 2023-cü il tarixlərində Azərbaycanın Şuşa şəhərində keçirilən Türk Dövlət Teatrları Direktorlarının Doqquzuncu Konqresində iştirak etdilər;
• Mədəniyyət Nazirliyinin yaradıcı qrupu 9-11 dekabr 2023-cü il tarixlərində Azərbaycanın Şuşa şəhərində keçirilən "Şuşa - Türk Dünyasının Mədəniyyət Paytaxtı 2023" tədbirinin bağlanış mərasimində iştirak etdi;
• Azərbaycan nümayəndələri 2-5 aprel 2024-cü il tarixlərində "Birliyin Mədəniyyət Paytaxtı" tədbirlərinin açılış mərasimində iştirak etdilər;
• Azərbaycan nümayəndələri 17-20 aprel 2024-cü il tarixlərində Mədəniyyət Nazirliyi və Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY) tərəfindən Buxarada təşkil edilən türkdilli ölkələrin gənc yaradıcılarının konfransında iştirak etdilər;
• Mədəniyyət naziri Ozodbek Nazarbekovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti 1-3 may 2024-cü il tarixlərində Bakıda keçirilən "Sülh və Qlobal Təhlükəsizlik üçün Dialoq: Əməkdaşlıq və Qarşılıqlı Fəaliyyət" adlı Mədəniyyətlərarası Dialoq üzrə Dünya Forumunda iştirak etdi;
• Mədəniyyət naziri Ozodbek Nazarbekovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti 9-11 may 2024-cü il tarixlərində Bakıda keçirilən "Şuşa - İslam Dünyasının Mədəniyyət Paytaxtı 2024" tədbirinin rəsmi açılış mərasimində iştirak etdi.
Bu tədbirlər iki ölkə arasında beynəlxalq mədəni əlaqələrin illər ərzində inkişaf etdiyini və möhkəmləndiyini göstərir.

- Özbəkistan və Azərbaycan Respublikaları arasında keçirilən festival və tədbirlərdə qarşılıqlı iştirak hansı səviyyədədir?

- İki qardaş xalq arasındakı oxşarlıqlar mədəniyyət və incəsənət sahələrində də özünü göstərir. Hər iki ölkə öz aralarında keçirilən tədbirlərdə fəal iştirak edir.

Bir neçə faktı yada salmaq istərdim.

• 25-30 avqust 2017-ci ildə Səmərqənddə keçirilən 11-ci "Şərq Təranələri" Beynəlxalq Musiqi Festivalında Azərbaycanın əməkdar artisti Sahib Paşazadə festivalın Qran-prisini qazanıb;
• 7-14 mart 2018-ci ildə Bakıda keçirilən 5-ci "Muğam Dünyası" Beynəlxalq Muğam Festivalında özbək əməkdar artisti İlyas Arabov birinci yeri tutub;
• 5-10 sentyabr 2018-ci ildə Şəhrisəbzdə keçirilən Beynəlxalq Məqam Sənəti Forumunda Azərbaycanın "Heyrəti" musiqi qrupu iştirak edərək birinci yeri qazanıb;
• 5-10 aprel 2019-cu ildə Termezdə keçirilən 1-ci Beynəlxalq Baxşı Sənəti Festivalında Azərbaycanın "Aşıqlar" dueti iştirak edərək ikinci yeri tutub;
• Azərbaycan nümayəndələri 10-15 sentyabr 2019-cu il və 21-23 sentyabr 2023-cü ildə Kokandda keçirilən Beynəlxalq Əl Sənətləri və Xalq Tətbiqi Sənətləri Festivalında iştirak edib, 2019-cu ildə Azərbaycan təmsilçisi ən fəal sənətkar mükafatını alıb;
• Azərbaycan nümayəndələri 2021-ci ilin sentyabrında Nukusda keçirilən 2-ci Beynəlxalq Baxşı Sənəti Festivalında, həmçinin Daşkənddə keçirilən 1-ci "İpək Yolunun İncisi" Beynəlxalq Film Festivalında iştirak ediblər;
• Azərbaycan nümayəndələri 2022 və 2024-cü ilin aprelində Xivədə keçirilən "Ləzgi" Beynəlxalq Rəqs Festivalında iştirak ediblər;
• 10-15 aprel 2022-ci ildə Surxandərya vilayətinin Termez şəhərində "Azərbaycan Mədəniyyəti və Ədəbiyyatı Günləri" keçirilib;
• 22-26 sentyabr 2022-ci ildə Özbəkistan Dövlət Simfonik Orkestrinin Azərbaycana qastrol səfəri təşkil edilib;
• 14-18 noyabr 2022-ci ildə Bakıda keçirilən Özbəkistan Mədəniyyəti Günləri çərçivəsində Əlişir Nəvai adına Özbəkistan Dövlət Akademik Böyük Teatrının yaradıcı kollektivi qastrol səfərinə çıxıb, Mədəniyyət nazirinin birinci müavini Bahodir Əhmədovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti Bakıya səfər edib;
• Azərbaycan nümayəndələri 11-14 dekabr 2022-ci ildə Daşkənddə keçirilən Müstəqil Dövlətlər Birliyinin alim və yaradıcı ziyalılarının növbəti forumunda iştirak ediblər;
• Azərbaycan nümayəndələri 6-8 may 2023-cü ildə Gülistanda keçirilən Beynəlxalq Baxşı Sənəti Festivalında iştirak ediblər;
• 10 may 2023-cü ildə Daşkənddə Azərbaycanın Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi geniş qeyd edilib, tədbir çərçivəsində birgə konsert proqramı təşkil olunub;
• 17 mart 2024-cü ildə Bakıda Heydər Əliyev Mərkəzində Özbəkistan Milli Maqom Sənəti Mərkəzinin Yunus Rəcəbi Məqam Ansamblının konserti keçirilib;
• 27-30 iyun 2024-cü ildə Zomin rayonunda təşkil olunan Məqam Sənəti Festivalında Azərbaycan Mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin rəhbərliyi ilə nümayəndə heyəti, "Vətən" qrupu və musiqişünaslar iştirak ediblər;
• 26-30 avqust 2024-cü ildə Səmərqənddə keçirilən "Şərq Təranələri" Beynəlxalq Musiqi Festivalında Azərbaycan Mədəniyyət nazirinin müavini M.Hüseynovun rəhbərliyi ilə nümayəndə heyəti iştirak edib, Azərbaycanın "Simurq" ansamblı festivalın Qran-prisini qazanıb.

- İki ölkə arasında teatr və kino sahələrində əməkdaşlığa dair perspektiv planlar və bu günə qədər əldə edilmiş nailiyyətlər hansılardır?

Hər bir millət, xalq və dövlət öz mədəniyyətini, ənənələrini, mədəni irsini, qədim adət-ənənələrini, milli qəhrəmanlarını və xalqın təcrübələrini teatr və kino vasitəsilə təbliğ edir və bu dəyərləri gələcək nəsillərə ötürmək üçün bu vasitələrdən istifadə edir. Buna görə də, bu sənət növü beynəlxalq əməkdaşlıqda da mühüm rol oynayır. Xüsusilə Azərbaycanla münasibətlərdə bu sahədə əməkdaşlıq əla səviyyədə həyata keçirilir. Bu nümunələri sadalaya bilərəm:
• Azərbaycan nümayəndələrinin 2021-ci ilin sentyabrında Daşkənddə keçirilən ilk "İpək Yolunun İncisi" Beynəlxalq Film Festivalında iştirakı;
• 2022-ci il noyabrın 14-18-də Bakıda keçirilən Özbəkistan Mədəniyyət Günləri çərçivəsində Əlişir Nəvai adına Özbəkistan Dövlət Akademik Böyük Teatrının yaradıcı qrupunun qastrol səfəri təşkil edilib;
• 2023-cü il sentyabrın 25-dən oktyabrın 2-dək Azərbaycanın Salyan Dövlət Kukla Teatrının yaradıcı kollektivi Surxandərya vilayətində qastrol səfərində olub;
• 2023-cü il oktyabrın 1-5-də Nəməngan Musiqi Dram Teatrı truppası Azərbaycanda qastrol səfərində olub, o cümlədən oktyabrın 2-3-də Bakıda Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrında özbək şairi Ohunjon Hakimin əsəri əsasında Mərufjon Niyozovun rejissorluğu ilə "Bu qocalar - möhtəşəm qocalar" tamaşasını nümayiş etdirib;
• 2023-cü il oktyabrın 11-13-də Bakıda keçirilən 3-cü "Qorqud Ata" Türk Dünyası Film Festivalında özbək rejissorları Müzəffərxon Erkinov "Abdulla Oripov" filminə görə "Ən yaxşı ssenari" mükafatına, Şuhrat Mahmudov isə "Mənim dairəm" filminə görə "Ən yaxşı sənədli film" mükafatına layiq görülüb;
• 2023-cü il noyabrın 8-10-da Şuşada keçirilən Türk Dövlətləri Teatr Direktorlarının 9-cu Konqresində özbək nümayəndələri iştirak ediblər;
• 2024-cü il iyulun 20-23-də Bakıda "Özbəkistan Film Günləri" təşkil olunub, tədbir çərçivəsində Özbəkistan Mədəniyyət nazirinin birinci müavini Avazxon Tacixanov ilə Azərbaycan Mədəniyyət naziri Adil Kərimli arasında görüş keçirilib.
- Özbəkistan və Azərbaycan arasında əməkdaşlığı gücləndirmək üçün hansı tədbir və forumların keçirilməsi planlaşdırılır?
- 2025-2026-cı illərdə həm Azərbaycanda, həm də Özbəkistanda qarşılıqlı mədəniyyət günləri təşkil ediləcək. Qeyd etmək lazımdır ki, 23-26 yanvar tarixlərində Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərində "Özbəkistan Elm və Mədəniyyət Günləri", 10-14 iyun tarixlərində isə Daşkənddə Azərbaycan Mədəniyyət Günləri təşkil edilib.

- Azərbaycan və Özbəkistanın qeyri-maddi mədəni irsinin, xüsusilə "Maqom" və "Muğam" sənətlərinin gələcək nəsillərə ötürülməsi və qorunması üçün hansı birgə səylər göstərilib?

- Qədim əlyazmalara görə, musiqi mədəniyyətimizdə əhəmiyyətli yer tutan Maqom sənətinin dərin tarixi kökləri var. XIII əsrə qədər məqamların sayı dəqiq müəyyən edilməmişdi, lakin sonradan on iki məqamlı sistem yaradıldı. Buna əsaslanaraq müxtəlif milli və regional maqom formaları yarandı. Özbək və tacik mədəniyyətlərində buna Maqom deyildiyi halda, türkmən və uyğur mədəniyyətlərində Muqam, İran, Azərbaycan və erməni mədəniyyətlərində Muğam və ya Dəstgah adlanır. Türklərdə Makam, ərəb mədəniyyətlərində isə Məqam kimi tələffüz olunur. Bu gün məqamlar öz çəkisi və mənası ilə Şərq xalqlarının musiqi irsinin ayrılmaz hissəsini təşkil edir. Bu kontekstdə 7-14 mart 2018-ci il tarixlərində Bakıda keçirilən "Muğam aləmi" 5-ci Ənənəvi Beynəlxalq Muğam Festivalında İlyos Arabov birinci yeri tutub. Bundan əlavə, 5-10 sentyabr 2018-ci il tarixlərində Şəhrisəbzdə keçirilən Beynəlxalq Məqam Sənəti Forumunda Azərbaycanın "Heyrəti" musiqi qrupu birinci yerə layiq görülüb.
27-30 iyun 2024-cü il tarixlərində Zomin rayonunda təşkil edilən "Maqom sənəti" festivalında Azərbaycanın mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti, həmçinin "Vətən" ansamblı və musiqişünaslar iştirak ediblər.

- Son illərdə hər iki ölkənin rəhbərləri tərəfindən incəsənət ustalarına verilən fəxri adlar və mükafatları sadalaya bilərdinizmi?

- Son illərdə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyev arasında qarşılıqlı səfərlər ölkələrimiz arasındakı münasibətlərin strateji istiqamətini müəyyən edib.
Həm Azərbaycan, həm də Özbəkistan türk dünyasının iqtisadi cəhətdən güclü dövlətləridir. Mədəniyyət sahəsi iki dost dövlət və daha geniş anlamda türkdilli xalqlar arasında münasibətlərin möhkəmləndirilməsinə əhəmiyyətli töhfə verə biləcək sahələrdən biri kimi böyük perspektivlərə malikdir.
Ümummilli Lider Heydər Əliyevin siyasətini uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Özbəkistanla dostluq və qardaşlıq münasibətləri bütün sahələrdə inkişaf edib. Hazırda Prezident İlham Əliyev və Prezident Şavkat Mirziyoyev arasındakı şəxsi münasibətlər Azərbaycan-Özbəkistan əlaqələrinin yüksək səviyyəyə qalxmasında mühüm rol oynayır. Təsadüfi deyil ki, hər iki prezident təkcə dövlət və rəsmi səfərlər zamanı deyil, həm də müxtəlif beynəlxalq tədbirlərdə tez-tez görüşürlər. İki lider arasındakı bu dostluq münasibətləri iki ölkə arasında əməkdaşlığın və strateji tərəfdaşlığın inkişafında və qarşıya qoyulan hədəflərə çatmaqda böyük əhəmiyyət kəsb edir.
İki ölkə rəhbərlərinin görüşləri zamanı təşkil olunan birgə dostluq konsertləri, eləcə də Özbəkistan və Azərbaycanın incəsənət ustalarına ali dövlət mükafatlarının verilməsi buna nümunə ola bilər ki, bu da təqdirəlayiqdir.

2023-cü ildə Azərbaycanda Özbəkistan Mədəniyyəti Günləri çərçivəsində bir qrup özbək sənətçisi Azərbaycanın yüksək dövlət mükafatları ilə təltif edilib və mükafatlar təntənəli şəkildə təqdim olunub. Xüsusilə, Özbəkistanın Xalq artisti Nəsibə Abdullayeva "Azərbaycanın Xalq artisti" fəxri adına, Özbəkistanın Xalq artisti Abduhoshim İsmoilov və Özbəkistan Dövlət Simfonik Orkestrinin baş dirijoru, Özbəkistanın Əməkdar artisti Kamoliddin Urinboyev "Dostluq" ordeninə layiq görülüblər.

2024-cü il avqustun 22-də Daşkənddəki Forum Sarayında Özbəkistan və Azərbaycan prezidentlərinin müvafiq fərmanlarına əsasən fəxri adların təqdim edilməsi mərasimi keçirilib. Fərrux Zokirov "Xalq artisti", Polad Bülbüloğlu isə "Özbəkistan Respublikasının Xalq artisti" fəxri adına layiq görülüb.

Fəxri adlar Özbəkistanın mədəniyyət naziri Ozodbek Nazarbekov və Azərbaycanın mədəniyyət naziri Adil Kərimli tərəfindən təntənəli şəkildə təqdim edilib.
9. 2024-cü ildə Özbəkistan və Azərbaycan arasında mədəniyyət və incəsənət sahəsində əməkdaşlığın xronologiyası.
• 23-26 yanvar: Bakıda "Özbəkistan elm və mədəniyyət günləri" keçirildi.
• 17 mart: Bakıda Heydər Əliyev Mərkəzində Yunus Rəcəbi adına Özbək Milli Məqam Sənəti Mərkəzi ansamblının konserti keçirildi.
• 2-5 aprel: Azərbaycan nümayəndələri "Birliyin Mədəniyyət Paytaxtı" tədbirlərinin açılış mərasimində iştirak etdilər.
• 17-20 aprel: Azərbaycan nümayəndələri Buxarada Mədəniyyət Nazirliyi və Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY) tərəfindən təşkil edilən Türkdilli Ölkələrin Gənc Yaradıcılar Forumunda iştirak etdilər.
• 25-30 aprel: Azərbaycan nümayəndələri Xivədə "Ləzgi" rəqs festivalında iştirak etdilər.
• 1-3 may: Mədəniyyət naziri Ozodbek Nazarbekovun rəhbərlik etdiyi Özbəkistan nümayəndə heyəti Bakıda keçirilən "Əməkdaşlıq və qarşılıqlı fəaliyyət üçün dialoq: Sülh və qlobal təhlükəsizlik" mövzusunda Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunda iştirak etdi.
• 9-11 may: Mədəniyyət naziri Ozodbek Nazarbekovun rəhbərliyi ilə Özbəkistan nümayəndə heyəti Bakıda "Şuşa İslam Mədəniyyətinin Paytaxtı 2024" tədbirlərinin rəsmi açılış mərasimində iştirak etdi.
• 10-14 iyun: Daşkənddə Azərbaycan Mədəniyyət Günləri təşkil edildi.
• 27-30 iyun: Azərbaycan Mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin rəhbərliyi ilə nümayəndə heyəti, "Vətən" qrupu və musiqişünaslar Zomin rayonunda keçirilən "Maqom Sənəti" festivalında iştirak etdilər.
• 20-23 iyul: Bakıda "Özbəkistan Film Günləri" təşkil edildi, bu zaman Özbəkistan Mədəniyyət nazirinin birinci müavini Avajon Tacixanov ilə Azərbaycan Mədəniyyət naziri Adil Kərimli arasında görüş keçirildi.