Hansı məhsul və xidmətin qiymətini hansı qurum tənzimləyir?

Biznes

23 İyul , 2024 16:34

Hansı məhsul və xidmətin qiymətini hansı qurum tənzimləyir?

Azərbaycanda dövlətin qiymət tənzimlənməsi siyasəti vətəndaşların maliyyə sabitliyini təmin etmək və sosial rifahı artırmaq məqsədi daşıyır. Bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlər, ölkədə bir sıra məhsul və xidmətlərin qiymətinin müəyyənləşdirilməsində mühüm rol oynayır. Həm istehsalçının, həm də istehlakçının maraqlarını balanslaşdırmağa yönələn qiymət tənzimlənməsi siyasəti bir çox ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda da dövlətin nəzarəti ilə həyata keçirilir və müvafiq qurumlar tərəfindən idarə olunur. Lakin, ölkədə bu sahədə fəaliyyət göstərən qurumların iş mexanizmi, tənzimlənən məhsul və xidmətlər barədə yetərli məlumatın olmaması vətəndaşlarda müəyyən çaşqınlıq yaradır. Bu da göstərir ki, ölkədə dövlət tərəfindən qiymət tənzimlənməsi ilə bağlı məlumatlılığın artırılmasına ehtiyac var.

“Report” Azərbaycanda qiymət tənzimlənməsi siyasətinin əsas prinsipləri və bu prosesin həyata keçirilməsində qurumların rolu barədə araşdırma aparıb.

Qiymətlərin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi cəmiyyət üçün strateji məqsəd daşıyır və dövlətin qiymət siyasətini formalaşdırır. Dünyanın bir sıra ölkələrində bəzi məhsul və xidmətlərin qiymətinin tənzimlənməsi məqsədilə müvafiq qurumlar fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda da 50-dən çox mal və xidmətin qiyməti dövlət tərəfindən tənzimlənir. Onlara qiymət qoyulanda istehsalçının həmin məhsul və xidmətə çəkdiyi xərclər, həm də mənfəət amili nəzərə alınır. Bu məsələdə dövlət iqtisadi siyasət həyata keçirməklə yanaşı, həm istehlakçının, həm də istehsalçının maraqlarını nəzərə alır. Bununla da həmin məhsul və xidmətlərə görə istehsalçılarla istehlakçılar arasında münasibətlər tənzimlənmiş olur.

Hazırda Azərbaycanda müxtəlif sahələrdə dövlət tərəfindən qiymət tənzimlənməsini 3 qurum yerinə yetirir:

Nazirlər Kabineti
Tarif (qiymət) Şurası
Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi

Nazirlər Kabineti tikinti, memarlıq və şəhərsalma sahəsində xidmətlər, avtomobil parklanmasına görə ödəniş, icbari tibbi sığorta tarifləri, baytarlıq və fitosanitar xidmətlər, dövlət mənzil fondundan istifadə haqqı və digər məsələlərlə bağlı tənzimləmə aparır.

Tarif (qiymət) Şurası “Aİ-92” benzini, dizel, elektrik enerjisi, təbii qaz, su və istilik təchizatı, tələbə qəbulu və dövlət qulluğu üzrə imtahanlar kimi məsələlərlə bağlı qiymətləri tənzimləyir, dövlət qeydiyyatına alınmış dərmanların yalnız qiymətinin yuxarı həddini müəyyən edir.

Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi metroda, avtobusda gediş qiymətlərini, telefon rabitəsi, dəmir yolu və dənizlə tranzit yükdaşımalar, hava nəqliyyatı ilə ölkə ərazisində yük, sərnişin daşıma və s. xidmətlərin qiymətini tənzimləyir.

“Aİ-95”, maye qaz, sıxılmış qaz (CNG), koks, istilik enerjisi və istilik təchizatı üzrə qeyri-əhali qrupu üzrə qiymətlər isə sərbəst şəkildə, tələb-təklif əsasında tənzimlənir.

Ölkə Prezidentinin Fərmanına əsasən, 2023-cü ilin sentyabrın 2-dэn nəqliyyat və rabitə sahəsi ilə bağlı qiymət tənzimləmələri Tarif Şurasından alınaraq Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinə ötürülüb.

Mütərəqqi beynəlxalq təcrübə və dövlətin sosial-iqtisadi siyasəti nəzərə alınaraq, tənzimlənən qiymətlərin tətbiq edildiyi sahələrdə dövlət tənzimlənməsinin təkmilləşdirilməsi istiqamətində tədbirlər davam etdirilir.

Yuxarıda qeyd olunan üç qurumun tənzimlədiyi məhsul və xidmətlərlə bağlı ətraflı məlumat aşağıdakı cədvəldə verilib:

№	Qiymətləri tənzimlənən mal və xidmətlərin siyahısı	Tənzimləyici qurum
1.	Dövlət mənzil fondundan istifadə ilə (kirayə, saxlanılma və s.) əlaqədar haqlar	Nazirlər Kabineti
2.	Dövlət mənzil fonduna aid yaşayış evlərində liftdən istifadə və məhəllədaxili fərdi qarajdan və qeyri-yaşayış sahələrindən istifadə haqqı	Nazirlər Kabineti
3.	Su və meşə heyvanlarının ovlanması icazəsi	Nazirlər Kabineti
4.	Ödənişli əsaslarla kadr hazırlığı	Nazirlər Kabineti
5.	Bankların və digər kredit təşkilatlarının DGK-nın reyestrinə salınması	Nazirlər Kabineti
6.	Əmlak hüquqlarını kollektiv əsasda idarə edən təşkilatların Azərbaycanın Əqli Mülkiyyət Agentliyinə ödədiyi illik haqq	Nazirlər Kabineti
7.	Beynəlxalq standart eyniləşdirmə nömrələrinin verilməsinə görə haqq	Nazirlər Kabineti
8.	Nəzarət markasının alınmasına görə haqq	Nazirlər Kabineti
9.	Xarici dövlətlərin hüquqi və fiziki şəxslərinin Azərbaycanın hüdudlarından kənarda Azərbaycan folkloru nümunələrindən kommersiya məqsədi ilə istifadəsinə görə haqq	Nazirlər Kabineti
10.	Dövlət ilkin kəmiyyət vahidləri etalonlarından kəmiyyət vahidlərinin ötürülməsinə, uyğunluğu qiymətləndirən qurumların akkreditasiyası	Nazirlər Kabineti
11.	Gömrük nəzarəti və rəsmiləşdirilməsi ilə əlaqədar olaraq bəyannaməçinin, mallar barəsində səlahiyyəti olan şəxslərin və ya onların nümayəndələrinin təşəbbüsü ilə malların gömrük ekspertizası	Nazirlər Kabineti
12.	Fitosanitar tədbirləri və xidmətləri	Nazirlər Kabineti
13.	Baytarlıq xidməti və nəzarəti tədbirləri	Nazirlər Kabineti
14.	Tikinti, memarlıq və şəhərsalma sahəsində xidmətlər	Nazirlər Kabineti
15.	Nəqliyyat vasitələrinin parklanmasına görə ödəniş	Nazirlər Kabineti
16.	İcbari tibbi sığortanın baza zərfinə daxil olan tibbi xidmətlərin tarifləri	Nazirlər Kabineti
17.	Dövlət yollarının salınması və saxlanılması xidmətləri	Nazirlər Kabineti
18.	Dövlətə məxsus laboratoriya xidmətləri (xidmətlər Dövlət Gömrük Komitəsi, Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən aparılır)	Nazirlər Kabineti
19.	Təbii sərvətlər (hidrometeorologiya və meşə təsərrüfatı sahələrindən başqa) sahəsində əsas xidmətlər (geoloji və ekoloji ekspertizanın aparılması, sənədlərin və informasiyaların verilməsi)	Nazirlər Kabineti
20.	Meşə təsərrüfatı sahəsində əsas xidmətlər (meşə sahələrinin icarə qiyməti, əsas meşə və kol cinslərinin köküstü buraxılış nırxları)	Nazirlər Kabineti
21.	Hidrometeorologiya xidmətləri	Nazirlər Kabineti
22.	Elektrik enerjisi	Tarif (qiymət) Şurası
23.	Su təchizatı və tullantı suların axıdılması	Tarif (qiymət) Şurası
24.	Təbii qazın boru kəmərləri ilə nəqli, topdan və pərakəndə satışı	Tarif (qiymət) Şurası
25.	İstilik enerjisi və istilik təchizatı
	Əhali “Azəristiliktəchizat” ASC tərəfindən həyata keçirilən	Tarif (qiymət) Şurası
26.	Meliorasiya və su təsərrüfatı sahəsində əsas xidmətlər	Tarif (qiymət) Şurası
27.	Məişət tullantılarının daşınması və zərərsizləşdirilməsi	Tarif (qiymət) Şurası
28.	Tikinti obyektlərinin elektrik, qaz və su xətlərinə qoşulma xidmətləri	Tarif (qiymət) Şurası
29.	Xam neft, “Aİ-92” markalı benzin, dizel yanacağı və bitum	Tarif (qiymət) Şurası
30.	Mərkəzləşdirilmiş qaydada tələbə qəbulu ilə bağlı imtahanların keçirilməsi	Tarif (qiymət) Şurası
31.	Dövlət qulluğu üzrə test imtahanlarında və müsahibədə iştirak etmək	Tarif (qiymət) Şurası
32.	Xüsusi rabitə xidmətləri	Tarif (qiymət) Şurası
33.	DYPİ-nin təxliyə, duracaq və müşayiət xidmətləri	Tarif (qiymət) Şurası
34.	Ödənişli avtomagistral ilə nəqliyyat vasitələrinin gedişi üçün ödənişin məbləği	Tarif (qiymət) Şurası
35.	Daşınmaz əmlakın və torpaq sahələrinin kadastrı, qeydiyyatı və texniki inventarlaşdırılması ilə bağlı xidmətlər	Tarif (qiymət) Şurası
36.	Geodeziya və kartoqrafiya materiallarından və məlumatlarından istifadəyə görə ödəmə dərəcələri	Tarif (qiymət) Şurası
37.	Dərman vasitələrinin ekspertiza xidmətləri, dövlət qeydiyyatına alınmış dərman vasitələri	Tarif (qiymət) Şurası
38.	Malın mənşə ölkəsinin müəyyən edilməsi üzrə ekspertiza	Tarif (qiymət) Şurası
39.	Tibbi müayinə kartı	Tarif (qiymət) Şurası
40.	Dəniz üzgüçülüyünün təhlükəsizliyi fəaliyyəti xidmətləri	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi
41.	Metro nəqliyyatında sərnişin daşıma fəaliyyəti	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi
42.	Şəhərdaxili ümumi istifadədə olan nəqliyyatla sərnişin daşıma	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi
43.	Şəhərlərarası ümumi istifadədə olan nəqliyyatla sərnişin daşıma	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi
44.	Radiotezliklərdən istifadə, yüksəktezlikli qurğuların istismarı və nəzarəti	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi
45.	Qəbuledici - verici radio və televiziya stansiyalarının xidmətləri	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi
46.	Ümumi istifadədə olan elektrik, poçt və teleqraf rabitəsi xidmətləri	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi
47.	Beynəlxalq, şəhərlərarası, şəhərdaxili və rayon telefon rabitəsi və s. xidmətləri	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi
48.	Su limanı sahəsində xidmətlər (liman qurğularının istismarı və yükaşırma)	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi
49.	Xəzər dənizində dövlətə məxsus gəmi ilə respublika ərazisində yük və sərnişindaşıma*	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi
50.	Dəmir yolu və dəniz nəqliyyatı ilə tranzit yüklərin daşınması, tranzit yüklərlə bağlı liman qurğularının istismarı, dəniz terminalları tərəfindən yükaşırma və dəniz limanında göstərilən digər xidmətlər, həmçinin bu xidmətlər üzrə nəqliyyat-ekspedisiya xidmətləri	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi
51.	Aeroport xidmətləri, aeroportların uçuş zolaqları və qurğuların istismarı, hava gəmilərinə aviasiya və aeronaviqasiya xidmətləri, aviasiya təhlükəsizliyinin təmin edilməsi xidmətləri, uçuşların təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə hava gəmilərinə göstərilən texniki xidmətlər, respublika ərazisində yük və sərnişin daşıma xidmətləri	Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi