Yer kürəsi canlılarının altıncı kütləvi məhvi başlayıb

Havay Universiteti və Parisdəki Milli Təbiət Tarixi Muzeyinin bioloqları insan fəaliyyətinin təsiri ilə Yer kürəsində canlıların kütləvi qırılmasına dair sübutu təqdim ediblər.

“Report” xəbər verir ki, tədqiqatçılar araşdırmalarının nəticələrini “Biological Reviews” jurnalına təqdim ediblər.

Alimlər qeyd ediblər ki, canlıların altıncı kütləvi məhvi indiyə qədər çətin şərtlərldə yaşayan müəyyən orqanizm qruplarına təsir göstərir. Bu, Təbiət və Təbii Sərvətlər Mühafizəsi Beynəlxalq Birliyinin Qırmızı Siyahısına ("Qırmızı Kitab") daxil edilmiş heyvanların nəsli kəsilmə sürətinin fondan niyə fərqlənmədiyini izah edir.

Canlı orqanizmlərin nadir və nəsli kəsilməkdə olan növlərinin siyahısına mühafizə statusu ilə qiymətləndirilənlər onurğasızların yalnız kiçik bir hissəsi daxildir. Bu qrupdakı orqanizmlərin həqiqi nəslinin tükənməsinin təxminləri fon dəyərindən xeyli yüksəkdir.

Tədqiqatçıların fikrincə, molyusklar təxminən XVI əsrdən bu günə kimi iki milyon növünün 7,5-13 faizini itirib. Bu, 150-260 min növdür ki, bu da Qırmızı Kitabda qeyd olunanlardan (882 növ) bir neçə dəfə çoxdur. Bununla belə, dəniz canlılarının quruda yaşayan heyvanlarla eyni böhrana çatdığına dair heç bir sübut yoxdur. Adalarda yaşayan heyvan növləri kontinental heyvan növlərindən daha çox əziyyət çəkib.

Tədqiqatın müəllifləri canlıların yeni məhvinin təbii nizamı olması fikri ilə razılaşmırlar. Qeyd edilir ki, hazırda insan Yerin biosferinə əhəmiyyətli təsir göstərə bilən yeganə əhəmiyyətli qüvvədir. Mütəxəssislərin qənaətincə, alimlər artan böhran şəraitində profilaktik arxeologiya üsullarını tətbiq etməli, canlılar yoxa çıxmazdan əvvəl mümkün qədər çox növ toplamalı və sənədləşdirməlidirlər.

Qeyd edək ki, ABŞ-ın Stanford Universitetinin professoru Pol Erlix də Yer kürəsi canlıların kütləvi məhvinin altıncı dalğasının astanasında olması barədə xəbərdarlıqla çıxış edib.

O, “Daily Mail”ə müsahibəsində bildirib ki, canıların kütləvi məhv olması sivilizasiyanın üzləşdiyi, bir-biri ilə əlaqəli ekzistensial təhlükələrdən sadəcə biridir, digərləri iqlimin pozulması, qlobal zəhərlənmə və nüvə silahı yarışının yenilənməsidir. İqlim dəyişikliyinin səbəb olduğu daşqınlar, quraqlıqlar və meşə yanğınları planetdə böyük vulkan püskürməsi və ya nəhəng asteroid kimi fəlakətlərə səbəb ola bilər.

Öz növbəsində Ümumdünya Vəhşi Təbiət Fondu da xəbərdarlıq edib ki, Yer kürəsi yaxın on il ərzində dinozavrların nəsli kəsildikdən sonra heyvanların ən çox kütləvi məhvi ilə üzləşə bilər. Bir milyon flora və fauna növünün yox olmaq ərəfəsində olduğu deyilir.

Xatırladaq ki, Yer kürəsində bu günə qədər canlıların beş kütləvi məhvi olub. Bunlardan ən məşhuruna 66 milyon il əvvəl dinozavrları məhv edən nəhəng asteroid səbəb olub. Dağıntı tarixi idi, çünki dünyadakı növlərin 76 faizi asteroidin vurması və onun sonrakı fəsadları nəticəsində məhv olub.