Həftənin oyunu: Hipermodernist şahmatçı kimdir?

"Report" beynəlxalq qrossmeysterlər Vasif Durarbəyli və Burak Fıratın növbəti yazısını təqdim edir...

Şahmatdakı hipermodernizm Birinci Dünya Müharibəsinin sonunda ortaya çıxdı və lövhənin mərkəzinə dərhal hücum etməyi təşviq edən klassik yanaşmaya zidd olan konsepsiya o dövrdə şahmat ictimaiyyəti arasında kəskin mübahisələrə səbəb oldu.

Yeni yanaşmanın ən tanınmış müdafiəçiləri Aron Nimtsoviç, Riçard Reti, Savielli Tartakover, Yefim Boqolyubov və Ernst Qrünfeld idi. Əslində Qrünfeld, 1.d4 oyunçunun baş ağrısı olan bütün zamanların ən dinamik, hipermodernist oyun açılışlarından biri ilə əlaqələndirilir. Qaralarla oynadığı zaman Ağlar bu günə qədər heç bir əhəmiyyətli üstünlük göstərə bilmədi. Beləliklə, Qrünfeld əleyhinə olan variasiyalar müasir praktikada ümumi araşdırma mövzusu oldu.

Lakin bu cür variasiyalar müasir kompüter oyunlarının istifadəsindən xeyli əvvəl başlayıb. Bugünkü mövzu – Alyoxinin Qrünfeld əleyhinə üsulu - 1929-cu il dünya çempionatı əsnasında dünya çempionu Aleksandr Alyoxin Yefim Boqolyubova qarşı tətbiq edib. Ancaq bu çempionatdan əvvəl 3.f3 !? metodunu 1929-cu ildə məşhur Karlsbad turnirində Nimtsoviç Tartakoverə qarşı oynanılmışdı. Alyoxin o qədər adaptiv idi ki, yeni fikirlər əldə etdikdə oyunlarında dərhal istifadə edərdi. Bu səbəbdən, bəziləri onun hipermodernist oyunçu olduğunu düşünürlər.

Bu cür köhnə oyun xətlərindən belə yeni fikirlərin ortaya çıxması hər zaman maraqlıdır.

(23) Ding,Liren (2791) - Nepomniachtchi,Ian (2789) [E60]

FIDE Candidates 2020 Yekaterinburg (14), 27.04.2021

[Durarbayli,Vasif]

1.d4 Af6 2.c4 g6 3.f3!? [Dingin sevimli davam yolu. Bu gediş, 2012-ci il dünya çempionatında Anand və Gelfand arasındakı miniatür oyunundan sonra bütün dünyanın diqqətini çəkdi.]

3...e6 [3...d5 4.cxd5 Axd5 5.e4 Ab6 6.Fe3 Fg7 7.Ac3 0–0 Günümüzdə bu gediş ana xətdir. Ding bunu dəfələrlə və bir dəfə blits oyununda Nepomniachtchi ilə oynamışdı. (7...Ac6?! 8.d5 Ae5 9.Fd4 f6 10.f4 Af7 11.a4 e5 12.dxe6 Fxe6 13.a5+_ 1–0 (34) Alekhine,A-Bogoljubow,E GER/NLD 1929 MainBase [ChessBase]) 8.Vd2 Ac6 (8...e5 Daha bir mürəkkəb xətt 9.d5 c6 10.h4 cxd5 11.exd5 A8d7 12.h5 Af6 13.hxg6 fxg6 14.0–0–0 Fd7 15.Şb1 Tc8 16.d6 e4 17.fxe4 Ag4 18.Fg5 Ve8 19.Af3 Tf7 20.Ve1 Tc5 21.Fd2 Fe6 22.e5 Fxe5 23.Fd3 Aa4 24.Axe5 Txe5 25.Vh4+_ 1–0 (34) Ding,L (2805)-Mamedyarov,S (2774) Stavanger 2019) 9.0–0–0 Vd6 10.Ab5 Vd7 11.Şb1 a6 12.Ac3 Td8 13.d5 Ve8 14.Vc1 Aa7 15.h4 Ab5 16.Age2+=1–0 (34) Ding,L (2791)-Nepomniachtchi,I (2784) chess24.com INT 2020; 3...Fg7 4.e4 d6 5.Ac3 Bu gediş Grunfeld oyunçularının sevmədiyi Qədim Hində çevrilir. 1–0 (53) Nimzowitsch,A-Tartakower,S Karlovy Vary 1929]; 3...c5 4.d5 d6 5.e4 Fg7 6.Ae2 0–0?! (6...e6) 7.Aec3! Bu, həmin vaxtlarda nadir gediş idi. 7...Ah5?! 8.Fg5 (8.g4!) 8...Ff6? (8...f5!) 9.Fxf6 exf6 10.Vd2 f5 11.exf5 Fxf5 12.g4 Te8+? (12...Vh4+ 13.Şd1 Fxb1 14.Txb1 Ag7 15.Şc2+=) 13.Şd1 Fxb1 14.Txb1 Vf6 15.gxh5+– Vxf3+ 16.Şc2 Vxh1 17.Vf2 Vəzir tələyə düşdü.. 1–0 (17) Anand,V (2791)-Gelfand,B (2727) Moscow 2012]

4.e4 c5 5.d5 d6 6.Fd3!? [Bir az yenilik hesab edilə bilər. Daha sonra variasiyanın əsas fikirlərini izləməyən yalnız bir oyun var. Buna görə bu oyun fikrin ilk ciddi sınağı sayıla bilər. Əvvəllər Ding burada yalnız Ac3 oynayırdı. Tanınmış bir vəziyyətdə erkən yeni fikirlərin necə tapılması təəccüblüdür.]

[6.Ac3 Fg7 7.Fg5 0–0 8.Vd2 h6 9.Fe3 exd5 10.cxd5 a6 11.a4 Ah7 Qarışıq mövqe. ½–½ (45) Ding,L (2760)-Nepomniachtchi,I (2749) Sharjah 2017; 6.Ae2 Fg7 7.Aec3 Ah5! (7...exd5 8.cxd5 Ah5 9.g4 Vh4+ 10.Şd2 Af4 11.Ve1 Vf6 12.Şc2 g5 13.h4+= ½–½ (52) Grischuk,A (2810)-Nepomniachtchi,I (2714) Beijing 2014) 8.Fe3 exd5 9.cxd5 f5 10.Fb5+ Ad7 11.exf5 gxf5 12.f4 Ahf6 13.0–0 Ag4=+ ½–½ (45) Bogdanovich,S (2581)-Nepomniachtchi,I (2714) Moscow 2015]

6...Fg7 7.Ae2 exd5 8.cxd5 Düşünürəm ki, Dingin Nh5 və Qh4-dən yayınmaq fikri, 2015-ci ildə Nepomniachtchi tərəfindən Bogdanoviçə qarşı istifadə edilib. 6.Ae2 variantını yoxlayın. [

8...Abd7 [8...0–0 9.0–0 Abd7 (9...a6 10.a4 Abd7 11.Aec3) 10.Aec3 Ah5 (10...a6 11.a4) 11.g4! Ahf6 12.Şh1+=]

9.Aec3 a6 10.a4 Ah5 [Nepomniachtchi Dingin fikrinə icazə vermək istəmir. O, mətbuat konfransında, bu mövqeyi bildiyini düşündüyünü, ancaq bu oyundan sonra bir daha əmin olmadığını dedi.]

11.0–0 Fd4+ 12.Şh1 Ae5 [12...Vh4 13.Ve1! Vxe1 14.Txe1 Ae5 15.Fe2 Oyunun sonu Ağlar üçün daha yaxşıdır.]

13.Ae2 [13.Fe2? g5! 14.Ve1 (14.Aa3?? Ag3+! 15.hxg3 Vf6–+) 14...Af4=+; 13.Fc2!? Vh4 (13...g5? 14.Ae2+–) 14.Ve1 Vxe1 15.Txe1 Bu son oyun Ağlar üçün də bir az daha yaxşı ola bilər, lakin üstünlük həddindən artıqdır.]

13...Vh4 14.Axd4

Axd3? [14...cxd4 15.Şg1 (15.Aa3 Ag3+ 16.Şg1 Axf1 17.Fxf1 0–0 18.Vxd4 f5 gərgin) 15...g5!

Qaraların kifayət qədər əks oyunu var, lakin mövqeyi çox mürəkkəbdir. Ağların cavab vermək üçün bir çox yolu var və hər xətt dərin təhlil tələb edir. Mən sizə ümumi fikrinizin olması bir variasiya verəcəyəm. Məsələn:

16.Fe2 d3 17.Fxd3 g4 18.f4 Axd3 19.Vxd3 g3 20.h3 (20.hxg3 Axg3 21.Ad2 Tg8 kompensasiya ilə) 20...Fxh3 21.gxh3 g2! 22.Tf2 Tg8 23.Txg2 Txg2+ 24.Şxg2 Şe7 25.Vf1 Tg8+ 26.Şh2 Vg3+ 27.Şh1 Vg6 28.Şh2 Vg3+=]

15.Vxd3 Ag3+ 16.Şg1 Axf1 17.Ac2!+_ [Bu mövqedən Ding maşın kimi oynadı və üstünlüyü çətinlik çəkmədən çevirdi]

17...Axh2 18.Ve3! [Məqsədi vəzirləri dəyişməkdir.]

18...0–0 [18...g5!? 19.e5! (19.Vxg5?? Axf3+ 20.gxf3 Vxg5+ 21.Fxg5 Tg8 22.f4 h6–+) 19...Şf8 20.exd6 Ff5 21.Aba3! Te8 22.Vf2! Vxf2+ 23.Şxf2+–; 18...f5 19.exf5+ Şf7 20.Vf4!+–]

19.Vg5 Axf3+ 20.gxf3 Vh3 [20...Vxg5+ Oyunun sonu d6 zəif piyada səbəbindən Qaralar üçün ümid vermir, 21.Fxg5 f5 22.Ad2 fxe4 23.fxe4+– Fd7 24.Fe7 Tf7 25.Fxd6]

21.Ff4!

Vxf3 22.Ad2 f6 [22...Vd3 23.Vf6! Vh3 24.Ta3 Vh5 25.Fxd6 Vd1+ 26.Af1 Vxc2 27.Fe5+–]

23.Vxg6+ hxg6 24.Axf3 Fg4 25.Ad2 Fe2 [25...Tad8 26.Ae3 Fe2 27.Şf2 Fd3 28.Aec4 b5 29.Axd6+–]

26.Şf2 Fd3 27.Ae1 c4 28.Fxd6 Tfe8 29.Axd3 cxd3 30.Fc7 Şf7 31.Ta3 Tac8 32.d6

Şe6 33.Txd3 Şd7 34.Ac4 Txc7 35.Ab6+ [Qaralar təslim olur..]

35...Şc6 36.dxc7 Şxb6 37.Td8+– [Ağlar piyadanı vəzirə çıxarır..]

1–0.