Kasparov hansı fikirlərinə görə üzr istədi?

"Report" beynəlxalq qrossmeyster Vasif Durarbəylinin növbəti yazısını təqdim edir...

Qadın tarixi ayı ərzində şahmatdakı qadınlar mövzusunu düşünərkən qadınlar arasında şahmat üzrə dünya çempionu Süzen Polqarın Vebster Universitetində yaratdığı "Susan Polgar Institute for Chess Excellence"in (SPICE) bir hissəsi olma şansımı xatırladım. Həmin illərdə mənim onunla 30-40 il əvvəl qadınlar üçün şahmat dünyasının necə fərqli olduğuna dair müzakirələrimiz oldu. Zamanında S.Polqar qadınlar üçün şahmatda bir növ “buzqıran” idi. Əslində kişilərin və qadınların da qatıldığı “açıq” dünya şahmat çempionatının yaranmasında onun böyük töhfələri olmuşdu.

Şahmatdakı qadınlar haqqında düşüncə dünya çempionu Harri Kasparovun 1989-cu ildə "Playboy" jurnalına verdiyi müsahibədən daha yaxşı anlaşılır. Həmin müsahibədə o qeyd etmişdi ki, real şahmat və bir də qadın şahmatı var: “Bəzi insanlar bu fikri xoşlamır, amma şahmat qadınlar üçün uyğun deyil. Bilirsən, bu, döyüşdür. Böyük döyüş. Bu, qadınlar üçün deyil. Təəssüf edirəm. Qadının rəqibi kişidirsə, o, çarəsizdir. Məncə, bu, sadə məntiqdir, peşəkar döyüşçü məntiqidir. Qadınlar zəif döyüşçülərdir”.

İllər sonra o fikrini dəyişdi, hətta bu fikrə görə üzr istədi. Lakin bu, həmin dövrdə qadınların şahmatdakı roluna olan münasibəti gözəl ifadə edir.

Xoşbəxtlikdən, indi insanların çoxu qadın və kişilərin şahmatda birgə rəqabət apara biləcəklərinə inanır. Lakin qadınlarda onların peşəkar olması ilə bağlı illər ərzində yaradılmış ruh düşkünlüyü səbəbindən hələ də kişi və qadınlar arasında səviyyə fərqlər var. Hazırda yalnız bir qadın oyunçu - Hou Yifan ilk 100 oyunçu arasındadır. Və yalnız cəmi bir qadın - Yudit Polqar ilk "10-luq"da olub. Ümid edirəm ki, ən yaxşı oyunçular reytinqində qadınlar və kişilər arasında balans müəyyən vaxtdan sonra yaranacaq.

İndi isə gəlin, IM Karissa Yip və mənim dostum M Peter Prohaska arasındakı oyunu diqqət edək.

Həftənin oyunu: Karissa Yip - Peter Prohaska

Kritik Mövqe (Gediş Qaranındır)

(18) Yip, Karissa (2423) - Prohaska Peter (2581) [B12]

Charlotte Spring GM Invitational 2021 Charlotte (4.3), 19.03.2021

[Durarbayli Vasif]

1.e4 c6 2.d4 d5 3.e5 Ff5 4.Af3 e6 5.Fe2 Ae7 6.0–0 Ad7 7.Abd2 Ac8?! [Bu gedişi başqa güclü oyunçular etsələr, onun bu oyunu bərabərləşdirəcəyinə inanmıram. Qaraların əsas füqurları passivdir.]

[7...h6 ana xətdir.]

8.Ab3 [8.c3! Məncə, bu sistemə qarşı ən yaxşı yol budur. Hazırda, nəzəriyyəyə görə, ağlar üstünlük qazanmalı və qaralar da bir az irəliləyiş etməlidir. Prohaska ola bilsin ki, nə isə bir şey düşünmüşdü.. 8...Fe7 (8...c5N 9.c4! Acb6 10.a4 a5 11.cxd5 Axd5 12.Fb5+=) 9.Ae1 c5?

a) 9...0–0 10.g4 Fg6 11.f4 f5 (11...f6 12.f5! Ff7 13.Adf3 Şh8 14.Ag2N (14.Vc2 c5 15.Ad3 cxd4 16.cxd4 Acb6 17.b3+= ½–½ (54) Savon',V (2224)-Gerbich,V (2393) ICCF email 2016) 14...fxe5 15.dxe5 Ac5 16.Şh1+=) 12.h3 a6 13.Adf3 Aa7 14.Ag2+= 1–0 (50) Inarkiev,E (2683)-Pogan,N (2240) Schwaebisch Hall 2012;

b) 9...Fg6 10.Ad3 c5 11.Af4 cxd4 12.cxd4 Acb6 13.Axg6 hxg6 14.Fd3 Tc8 15.Ve2 Ab8 1–0 (41) Svidler,P (2749)-Houska,J (2414) Caleta 2012 16.Af3 Ac6 17.Fd2+=;

c) 9...f6 10.Fh5+! g6 11.Fe2 h5 (11...fxe5 12.g4+–) 12.f4+_;

10.g4! Fg6 11.f4 cxd4 12.cxd4 f5 (12...Vb6N 13.Şh1 f5 14.gxf5 Fxf5 15.Tg1 0–0 16.Af1 Fd8 17.Ag3 Ae7 18.Ag2+=) 13.Ag2 Vb6 14.Ab3 a5 15.a4 fxg4 16.Fxg4 0–0 17.Fd2!N (17.Ae3 Fe4 18.Fd2+= ½–½ (47) Molner,M (2522)-Akobian,V (2643) Saint Louis 2014) 17...Ff5 (17...Fe4? 18.Fxa5 Txa5 19.Axa5 Vxa5 20.Fxe6++–) 18.Fxf5 Txf5 19.Ae3 Tf7 20.f5+_]

8...Fe7 9.c3 0–0 10.Ae1 [Tipik manevr. At d3 xanasına gedir və Ağlar 44 ilə f6-ya cavab verir.]

10...f6 11.f4N [11.g4 Fg6 12.f4 Acb6 (12...f5? 13.g5 (13.Ag2!?) 13...c5 14.a4 1–0 (41) Hammer,J (2621) - Elsness,F (2477) Norway 2018) 13.Ag2 (13.f5 Ff7 14.Ad3 aydın deyil) 13...fxe5 14.dxe5 c5 15.h4 Ac4 (15...Fxh4?? 16.g5+–) 16.f5 Ff7 17.fxe6 Fxe6 18.Af4 Txf4 19.Fxf4 Fxh4 kompensasiya ilə.]

11...Acb6 12.Ad3

Fe4? [Ağlara 14.Fg4 fikrinə imkan verir.]

[12...Ac4 13.exf6 Axf6 14.g4 Fg6 15.Abc5 Fxc5 16.Axc5 Ve7 Qarışıq mövqe. Qaraların 2 fili və e5 xanası üstün, amma şah bir az zəifdir. Həm də Qaralar e4-ə nəzarət edir.]

13.Af2 Fg6 14.Fg4! [Qaraları f5- oynamağa məcbur edir..]

14...f5 [14...Ff7 Bu gediş mümkündür, amma gec və ya tez Qaralar f5 oynayacaq. Məsələn: 15.Ve2 ef və Be6-nı təhdid edir. Ən yaxşı cavab f5 15...f5 16.Ff3+=]

15.Fe2 c5 16.dxc5 Axc5 17.Ad4+= [Bir fiqurun vəziyyəti pis olanda bütün oyunun vəziyyəti pis olur. Filin g6 xanasında olması problemdir.]

17...Vc8 18.b3 Ae4 19.Fb2 [19.Axe4!? dxe4 (19...fxe4 20.Şh1 Ff7 21.Ve1 Fc5 22.g4+_) 20.c4 Yip deyəsən bu vəziyyətdən qorxub, amma Qaralar heç bir problem yaratmır. 20...Td8 21.Fe3 Fc5 22.Vd2+_ Vd7 23.Tfd1 Ve7 24.Ve1]

19...Fc5 20.Tc1 Td8 21.Şh1?! [Lazımsız profilaktika]

[21.Ad3 Yip əvvəlcə Nd3 oynamalı idi ki,. 21...Fxd4+ cavabı gəlsin.

a) 21...Fe7 22.g4!?+_ (22.Şh1+= istəsəydi, bura oynaya bilərdi.);

b) 21...Td7 22.Axc5 Vxc5 23.a4+_;

22.cxd4 Vd7 23.Ac5 Vf7 24.a4 Oyuna oxşayır, lakin Qaralar iki temp irəlidə olacaqlar.]

21...Vd7 [21...Td7! 22.Ad3 Fxd4 23.cxd4 Tc7= 21.Nd3 oynanılsaydı, Qaralar bu mövqeyə gələ bilməzdilər.]

22.Ad3 Fxd4 23.cxd4 Tac8 24.Ac5 Vf7 25.a4! Aa8 [Heç kim bu gedişi öz xoşuna etmir!]

26.Fa3 a6 27.Ve1 Tc7 28.Vb4 [28.a5! Tdc8 29.h3! Ağlar oyunu şah tərəfdən davam edə bilər. 29...Fh5 30.Fd3 h6 31.Şh2 Şh7 32.Ve3 Tg8 33.Tg1 g5 34.g4+–]

28...h6 29.Şg1!? [İlk səhvini düzəldir..]

[29.Axe4 dxe4 30.Txc7 Vxc7 (30...Axc7 31.Vxb7 Txd4 32.Tc1 Ae8 33.Fxa6+–) 31.a5 b6 (31...Vd7 32.h3! Fe8 (32...Ac7 33.Vxb7+–; 32...Vxd4 33.Tc1+–) 33.Tc1+_) 32.Tc1 bxa5 33.Vc5 Vb7 34.Vxa5 Tc8 35.Fc4 Ac7 36.Vb4 Tb8 Ağlar artıq bəzi üstünlüklərini itirib.]

29...Şh7 30.Tfd1? [Ağlar Bh5 gedişindən sonra filləri dəyişməli olacaq..]

[30.a5! Dayanır Rdc8, b6 ideya 30...Tdc8 (30...h5) 31.Ve1 Ağların hələ üstünlüyü var, amma şah tərəfdən oynamalıdır.]

30...Axc5? [30...Tdc8! 31.Ve1 (31.Tc2 Fh5 32.Fxh5 Vxh5 33.Tdc1 b6–+; 31.a5 Axc5 32.dxc5 Fh5) 31...Fh5 32.Fxh5 Vxh5 33.Axe6 Tc2 Kompensasiya ilə]

31.Txc5 Txc5 32.Vxc5 Fh5 33.Fxh5 Vxh5 34.Tf1

Te8 [34...Vf7! 35.Tc1 Td7 36.Vc8 Tc7 37.Txc7 Vxc7 38.Vxa8 Vc3 39.g3 Ve1+ 40.Şg2 Ve2+ 41.Şh3 Vh5+=]

35.Vc2 [35.Tf3! daha sürətli 35...Vf7 36.Tc3+– Qaraların atı çıxarmır..]

35...Vg4 [35...Tg8 Qaralar g5 ilə əks oyuna cəhd etməlidir. Lakin, Ağlar burda da əhəmiyyətli üstünlüyə malikdir.]

36.h3 Vg3 37.Tf3 Ve1+ 38.Şh2 Ve4 [Vəzir mərkəzə doğru gəldi, amma heç nə edə bilmir..]

39.Vc5! Ve2 40.Va7+– Vd2 41.Vxb7 Vxd4 42.Vf7 Tg8 43.Ff8 Ac7 44.Tg3 Vxf4

45.Vg6+ [Qaralar təslim oldu]

45...Şh8 46.Fxg7+ Txg7 47.Vxg7#

1–0.