Qərbi Azərbaycan Xronikası: "Abgəz, Abdullar, Avan, Avdalar, Avdıbəy - türk tarixinin izi"

Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində jurnalist Əsgər İbrahimovun müəllifliyi ilə Baku TV-də "Tarixə ölü kənd kimi düşən yurd yerləri" adlı süjet hazırlanıb.

"Report" xəbər verir ki, bugünkü süjetdə izi itirilən Abgəz, Abdullar, Avan, Avdalar, Avdıbəy toponimləri haqqında söz açılır. Bildirilir ki, elin, obanın tarixinin araşdırılmasında toponimlər əvəzedilməz mənbədir və məhz toponimlər vasitəsilə xalqın təşəkkülünü, tarixi coğrafiyasını və soykökünü elmi şəkildə öyrənmək mümkündür.

ABGƏZ - Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur mahalının Zəngəzur qəzasında, indiki Meğri rayonunda kənd olub. 1930-cu illərdə əhalisi rayon mərkəzinə və rayonun Hamravar kəndinə köçürüldükdən sonra kənd ləğv edilib.

ABDULLAR: İrəvan quberniyasının Yeni Bayazid qəzasında, Göyçə mahalının Kəvər, yəni Kamo rayonu ərazisində kənd olub. Göyçə gölünün sahilində yerləşib və indi ölü kənd hesab olunur.

AVAN - İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında, Karbibasar mahalının Əştərək rayonunda kənd olub. Kənddə 1831-ci ildən 1916-cı ilədək yalnız azərbaycanlılar yaşayıblar və bura ermənilər 1916-cı ildən başlayaraq Türkiyədən köçürülüb. 1918-ci ildə kəndin əhalisi erməni təcavüzünə məruz qalaraq deportasiya olunub.

AVDALAR - İrəvan quberniyasının İrəvan qəzasında, Qırxbulaq mahalının Ellər, yəni Kotayk, sonra Abovyan olan rayonda kənd adıdır. Kənddə 1873-cü ildən 1916-cı ilədək yalnız azərbaycanlılar yaşayıblar və 1918-ci ildə erməni soyqırımına məruz qalaraq deportasiya olunublar. 1918-1919-cu illərdə Türkiyənin Van əyalətindən köçürülən ermənilər bu kənddə yerləşdiriliblər. 1946-cı ildə kəndin adı dəyişdirilib Hatsavan, yəni çörək qəsəbəsi qoyulub.

AVDIBƏY - İrəvan quberniyasının Aleksandropol qəzasında, Pəmbək mahalının Hamamlı, yəni Spitak rayonunda kənd olub. 1905-1906-cı illərdə azərbaycanlılar deportasiya olunublar.

Sonda vurğulanıb ki, indiki Ermənistan ərazisindəki toponimlər hazırda hayların dövlət kimi yaşadığı bu məkanın oğuz türklərinin tarixi etnik ərazisi, Ata yurdu olduğunu sübut edir: "Təbii ki, qəlbi Vətən həsrəti ilə göynəyən Qərbi azərbaycanlılar yenidən doğma yurda qayıdışla bütün ağrı-acıya son qoyacaq, o torpaqlarda uyuyan ulu babalarımızın ruhunu sevindirəcək və toponimlərimizə sahib çıxacaqlar".

Ümumiyyətlə, Qərbi Azərbaycana aid toponimlərin, oykonim, oronim və hidronimlərin öyrənilməsi və təbliği günümüzün reallığı olmaqla yanaşı, gələcək nəsillərin doğma yurd-yuvamıza sahib çıxması baxımından çox böyük məna və əhəmiyyət daşıyır. Çünki bunlar yerli xalqın tarixini, etnoqrafiyasını, coğrafiyasını əks etdirib.

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi qədim torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulmasından, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, xaçdaşlar, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi "XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin", - fikrini əsas tutaraq Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.

Ətraflı Baku TV-nin süjetində: