Həftənin oyunu: Şahmatda rəqibə işgəncə vermək necə olur?

"Report" beynəlxalq qrossmeysterlər Vasif Durarbəyli və Burak Fıratın növbəti yazısını təqdim edir.

Bəlkə də siz şahmat oyununda digər oyunçuya “işgəncə vermək” haqqında eşitmisiniz və sizə maraqlıdır ki, stolüstü bir oyunda işgəncə vermək necə ola bilər?

Oyunda rəqibə “işgəncə verməy”in bir neçə yolu var. Lakin 2 yayğın nümunəni qeyd edək:

1. Siz daha yaxşı mövqedəsiniz, uduzmaq riskiniz yoxdur və bu qaydada oyunu “əbədi” davam etdirə bilərsiniz;

2. Rəqibiniz vəziyyəti tam bərabərləşdirməyin bir addımlığındadır, lakin siz bunun qarşısını almaqda davam edirsiniz.

Yarışda daha hansı “işgəncə” nümunələrindən istifadə etmisiniz? Həmin nümunələri aşağıda paylaşın!

Bir qrossmeyster olaraq, mən artıq yarışlarda ”işgəncə”yə tez-tez məruz qalmıram. Amma 2011-ci ildə dostum Aleksandr Şimanovla oyunda o, yuxarıda qeyd edilən 2-ci üsuldan istifadə etdi. İndiki kimi xatırlayıram: Elə hiss etdim ki, heç-heçə edəcəyəm, lakin o, “hələ yox” mənasını verən bir gediş etdi. Ondan sonra hər gedişi ilə mənim mövqeni tarazlaşdırmaq cəhdlərimi puça çıxarırdı. Heç-heçə etmək şansım daha da pisləşirdi. Mən təslim olmaq üzrə olarkən möcüzə baş verdi!

Şimanovun ən güclü gedişini tapmağa cəhd edin:

Kritik Mövqe (Gediş Ağındır)

Həll uçün 24-cü gedişə baxın.

(688) Shimanov Aleksandr (2586) – Durarbayli Vasif (2515) [E10]

Gənclər arasında şahmat üzrə dünya çempionatı (10.5), 12.08.2011

[Durarbəyli,Vasif]

1.d4 Af6 2.Af3 e6 3.c4 c5 4.Ac3 cxd4 5.Axd4 Fb4 6.g3 Ae4 7.Vc2 Axc3 8.bxc3 Fe7 9.Fg2 0–0 10.0–0 d6 11.Td1 a6 12.c5 Vc7 13.cxd6 Fxd6 14.c4 Ad7 15.Ab3 Ac5 16.Fa3 Fe7 17.Tab1 Ta7 18.Axc5 Fxc5 19.Fxc5 Vxc5 20.Vd3 b5 21.cxb5 Td7 22.Vb3 Txd1+ 23.Txd1 axb5

24.a3!! [Qara piyada b4 gəlmək istəyirdi]

24...h6 [24...e5! Oyunda a3 xanasının gücünü dərhal anlaya bilmədim, lakin anlasaydım, dinamik həllər axtarardım. 25.Fd5 Fg4 26.Fxf7+ Şh8 (26...Txf7?? 27.Td8++–) 27.Vb4 Vxb4 28.axb4 Fxe2 29.Td7 g6 Demək olar ki, bərabərlikdir]

25.Fe4 Fa6 26.Vb4! Ve5 [26...Vxb4 27.axb4 Tc8 28.Ta1 Tc4 29.f3 Fc8 30.Fd3 Tc7]

27.Td6 Fc8 28.Vd4 Vg5 29.Şg2 [Profilaktika.] 29...Ve7 30.f3 e5

31.Vc5 Fe6 32.Tc6 [32.Vxe5?? Fh3+ 33.Şxh3 Vxe5–+]

32...Vd7?! [32...Vxc5 33.Txc5 Tb8 34.Txe5 b4 35.axb4 Txb4]

33.Vxe5 Fh3+ 34.Şf2+– Vd1 [heç nə yoxdur]

35.g4! Vf1+ 36.Şe3 Vg1+ 37.Şd2 Td8+ 38.Fd3 Ff1!? [Şimanov nəyə görəsə burada “dərin yuxu”ya getdi. Qələbəyə çoxlu yollar aparırdı, uduzurdu. Və mən hiss etdim ki, səhv edəcək, amma mən səhv üçün yol görmürdüm! Yeri gəlmişkən, təkcə 24-cü kompüter gedişi göstərir ki, +_ 1.21 hansı ki, üstünlüyün bir hissəsini əldən verir. Ondan əvvəli 23 gedişlərin hamısının qələbə üstünlüyü var idi]

39.Ve7 Vd4 40.Tc7?? [40.Tc3+–]

40...Fxe2!= 41.Vxf7+ [Oyun burada başa çatdı]

41...Şh8 42.Şxe2 Vxd3+ 43.Şf2 Vd2+ 44.Şg3 Ve1+ 45.Şf4 Vd2+ 46.Şg3 Ve1+ 47.Şh3 Vf1+ 48.Şg3 Ve1+

½–½

Həftənin şahmat oyunu: Kyartansson Qudmundur vs. Petursson Marqeir

Qara oyunu bərabərləşdirməyə bir çox mövqedə çox yaxın idi, lakin müyəssər olmadı.

Təhlil

(16) Kyartansson Qudmundur (2483) – Petursson Marqeir (2450) [E04]

İslandiya, Dünya Kubokunun Seçmə Turniri 2021 (4), 06.03.2021

[Durarbayli,Vasif]

1.d4 Af6 2.Af3 d5 3.c4 e6 4.g3 dxc4 [4...Fe7 5.Fg2 0–0 6.0–0 dxc4 Katalonun bilinən əsas variantı]

5.Fg2 a6 6.0–0 Ac6 [Bu üsul son zamanlar populyarlıq qazanmaqdadır, çünki əsas hazırlıqlardan yayınır. Qaranın məqsədi sadələşmək mümkün olana kimi əldə edilmiş piyada saxlamaqdır]

7.e3 Tb8 [hazırlaşır b5.]

[7...b5? 8.Ae5 Axe5 9.Fxa8 Aed7]

8.Ve2 b5

9.b3 [a və c xətləri açılır. a xətti a6 xanasındakı piyadaya hücum etmək üçün lazımdır, c xətti filə c7–c5-in irəliləməsini dayandırmaq üçündür. Lakin qaraların digər fikri c5- xanası ilə irəliləməkdir]

9...cxb3 10.axb3 Fb7!? [açıq tələ növü yaradır. Burada Bb2 gedişi Qaralara üstünlük verir]

11.Fd2 [Əvvəlki Bb2 Bd2-dən daha çox oynanılır. Xotenaşvili - Yılmaz oyunu qaralar üçün doğru oyunu göstərir]

[11.Fb2?! Ab4! 12.Tc1 Fd6 13.Aa3 0–0 14.Ac2 Axc2 15.Vxc2 Fe4 16.Vd1 Tb6=+0–1 (53) Xotenaşvili B (2446) - Yilmaz M (2607) Kaleta 2020]

11...Fe7 [11...Fd6! Düşünürəm ki, Ponomaryovun Gelfanda qarşı olan planı bu varianta qarşı düzgün oyundur. Gelfand özü bu gedişi qaralarla 5 ildən sonra etdi. 12.Tc1 0–0 13.Ae1 Ve8! 14.Ad3 e5 15.Fxc6?! (15.dxe5N Ağ heç-heç oynamaq lazım olduğunu qəbul etməlidir. 15...Axe5 16.Fxb7 Axd3 17.Vxd3 Txb7 18.Txa6=) 15...Fxc6 16.Txc6 Vxc6 17.dxe5 Fxe5 18.Axe5 Vd5 19.Af3 (19.Fc3 Ae4 20.Vd3 Axc3!N Vəzir dəyişməyinə izn vermir. (20...Tbd8 21.Vxd5 Txd5 22.Fd4 c5 23.Ac3 Axc3 24.Fxc3 f6 25.Ac6 Td3 26.Fe1 Txb3 0–1 (56) Yuffa,D (2594)-Gelfand B (2685) Moscow 2020) 21.Vxc3 Tfe8 22.Ad3 Ted8 23.Ab4 Vd1+ 24.Şg2 c5!) 19...Vxb3 20.Fa5 c5_+ ½–½ (46) Gelfand B (2747)-Ponomaryov R (2713) Tsaghkadzor 2015]

12.Tc1 0–0 13.Ae1 [Ağ bir az yaxşıdır]

13...Ab4 [13...Ad5 14.Ad3 (14.Ac3!? Adb4N (14...Axc3? 15.Fxc3 a5 16.Ad3 Fa8 17.Fe1 Tb6 1–0 (50) Jacobson,B (2452)-Kevlishvili,R (2483) Saint Louis 2019 18.Fxa5 Axa5 19.Txa5+_; 14...Acb4?! 15.Ae4+=) 15.Aa2 (15.Ae4 e5!) 15...Ad5 16.Ad3 Ağlar üstünlüyə malikdir və yaxşı oyun) 14...Vc8 15.Ac5 Fxc5 16.Txc5 Td8 17.Fe1 Ace7 18.Ad2 Af6 19.Tac1 (19.Af3?! Marin Tac1 birini əlavə etməli idi 0–1 (34) Marin M (2539) – Ryazantsev A (2671) Tallinn 2016 19...Fe4 20.Tac1 Tb7 gərgin) 19...Td7 20.Af3 Fxf3 (20...Fe4? 21.Ae5+–) 21.Fxf3+=]

14.Fxb7 Txb7 15.Fxb4 Fxb4 16.Txa6

Vd5 [16...Fxe1?! 17.Vxe1 Vd5 18.Vd1!+= Ac3 gəlmək fikiri ili (18.Ad2 Ad7 19.Tac6 e5 20.Txc7 Txc7 21.Txc7 exd4 22.exd4 Vxd4= ½–½ (38) Marin M (2549) – Kosma E (2324) Medias 2016) 18...Ad7?! 19.Ac3 Vf5 20.b4 e5? 21.Ad5+– Ve4 22.Axc7]

17.Vc2 Fxe1 [17...Vh5 18.Ad3 Fd6 19.Vc6 Tbb8 20.Ad2 Ad5 21.Vc2 Ta8 22.Txa8 Txa8 23.Vc6 Tb8 24.Ae4 Ff8 25.Ae5+_ ½–½ (70) Fressinet L (2649) - Nihal,S (2551) Porticcio 2018]

18.Txe1 Ae4 [18...Tb6!? Məntiqə zidd gediş. Lakin qara radikal tədbirlər görməlidir. 19.Ac3 (19.Txb6 cxb6 20.Ac3 Vc6 21.Tc1 Tc8 22.Vb2 (22.Vd2?? Ae4!–+) 22...Vd7 Ağlar üstünlüyə malikdir, amma bu mövqedə nə isə əldə etmək asan deyil). 19...Vc6 20.Ta2 h5 21.Ae2 Vf3 22.Af4 Tc6 23.Ve2 Vxe2 24.Axe2 Ad5 25.Tc1 Txc1+ 26.Axc1 Ab4 27.Ta5 Tb8 Baxmayaraq ki, heç-heçə olacaq, ağlar üçün gözəl vəziyyət; 18...b4?! c4 xanasını zəiflədir. 19.Ad2 e5 20.Vf5 (20.dxe5!? Vxe5 21.Tc6+_) 20...Ad7 21.Ac4 g6 22.Vg4 h5 23.Vg5 Tb5 24.dxe5 Axe5 25.Axe5 Vxe5 26.Vxe5 Txe5 27.Tc6 Td8 28.Txc7 Td3 29.Tb1 Td2! (29...Tb5? 30.Tb2!+_ ½–½ (100) Yuffa D (2583) – Qayfullin A (2440) Sochi 2020) 30.Tc4 Tf5 31.Tf1 Tb5 32.Tb1 Tf5 33.Tf4 Txf4 34.gxf4 Td3=]

19.Ac3! [Heç bir mat fikri olmadığı üçün atı dəyişir. Ağın şahı bir az zəifdir]

19...Axc3 20.Vxc3

b4 [20...Tb6! 21.Txb6 cxb6 Hətta Rəcəbov - Çeparinov oyunundan da sadə oyun.. 22.e4 (22.Tc1 h5) 22...Vd6 23.Vd3 f5! Ağa güclü mərkəz almağa mane olur. 24.exf5 Txf5 25.h4 b4 26.Ta1 (26.Ve4 Şf7=) 26...Vd5=]

21.Vc2 h5 22.h4?! [22.Tc1! h4 23.Vc6 hxg3 24.hxg3 Vxc6 25.Tcxc6+_]

22...e5 [22...Tb6! Qaranı əvvəlki Rb6-dan sonrakı iki vəziyyətdən daha yaxşı vəziyyətə aparır!]

23.dxe5 [23.Td1!? Td8 24.Taa1! burada qara ilə oynamaq çətindir]

23...Vxe5 24.Td1 c5 [24...Vc3! 25.Vb1 c5]

25.Tc6 Tb5

26.Tc1? [Ağ tamahkarlıq edir və piyadanı mümkün qədər tez götürmək istəyir, ancaq tələsmək lazım deyildi]

[26.Td7! Vc3 27.Vd1 Qaranın vəziyyəti ümidsizdir. 27...Ta5 (27...g6 28.Vd5 Şg7 29.Vg5 Şg8 30.Txg6+ fxg6 31.Vxg6+ Şh8 32.Th7#) 28.Şg2 Ta1 29.Vd6! Ve1 (29...Taa8 30.Vd5+–) 30.Vxf8+ Şh7 (30...Şxf8 31.Tc8#) 31.Şf3 Vh1+ 32.Şf4 Vxc6 33.Vxf7+–]

26...Td8 [26...Vd5! Əslində qara piyadanı xilas edə bilərdi! 27.Tc7 Td8=]

27.Txc5 Txc5 28.Vxc5 Vb2 29.Vc4 g6 30.Tf1 Vc3?? 31.Vxc3 bxc3 32.Tc1 Td3

33.Tc2! [Qara ikinci piyadanı qurban verir və bundan sonra heç-heçə etmək üçün yol qalmır]

33...f5 34.Şf1 Td1+ 35.Şe2 Tb1 36.Txc3 Tb2+ 37.Şf3 Şf7 38.e4 Şf6 [38...fxe4+ 39.Şxe4 Txf2 40.Tf3+!+–]

39.exf5 gxf5 40.Tc6+ Şe5 41.Tb6 Tc2 42.Tb5+ Şe6 43.Şe3

1–0.