Neft bazarını nə gözləyir?

Neft İxrac Edən Ölkələr Birliyinin (OPEC) üzvü olan və olmayan ölkələrin nazirlərinin 20-ci iclasında iyul ayında qəbul edilmiş “Əməkdaşlıq Bəyannaməsi”nə uyğun olaraq gündəlik neft hasilatının həcminin oktyabrda 400 min barel artırılması barədə razılıq əldə edilib. Bunun ardınca dünya bazarlarında neft qiymətləri aşağı düşməyə başlayıb.

Hazırda əmtəə birjalarında 1 barel neftin qiyməti 65-75 ABŞ dolları arasında dəyişir. Ötən gün Rusiyanın "LUKoil" şirkətinin prezidenti və sahibi Vahid Ələkbərov qiymətlərin bu cür olmasının həm istehsalçılar, həm də istehlakçılar üçün münasib olduğunu, OPEC+ ölkələrinin həcmi tənzimləyərək onu qorumağı hədəflədiyini bildirib.

Bu arada, dünyanın böyük neft tədarükçülərindən olan Səudiyyə Ərəbistanının dövlət neft şirkəti “Saudi Aramco” gələn aydan Asiya ölkələrindəki müştəriləri üçün qiymətləri azaldacağını bildirib. Belə ki, Asiyadan olan alıcılar üçün “Arab Light” markalı neftin 1 barelinin qiyməti 1,3 ABŞ dolları azaldılacaq.

Neft Araşdırmaları Mərkəzinin direktoru İlham Şaban “Saudi Aramco”nun qərarını təbii sayır: “Neftin qyməti 70 dollardan yuxarıdır və bu qiymət yüksək sayılır. Amma rəqabət də güclüdür və məhsul satmaq o qədər də asan deyil. Nəzərə alaq ki, Səudiyyə Ərəbistanına aid neftin alıcıları içərisində Çin xüsusi paya malikdir. Son zamanlar, əsasən də yayda Çin neft idxalını azaldıb. Çünki Çin nefti 70 dollara almağa o qədər də meyl göstərmir. Bir il öncə böyük partiyalarla, yəni bundan iki dəfə ucuz nefti alıb, böyük ehtiyatlar yaradan Çin indi ondan istifadə etməyi iqtisadi baxımdan daha məqbul hesab edir. Belə vəziyyətdə istehsalçılar endirim kampaniyası ilə alıcılarda öz məhsullarına maraq oyatmaq istəyir”.

İ.Şaban neftin qiymətinin 70 ABŞ dollarından yuxarı olmasının səbəblərinə də toxunub: "OPEC + ölkələrinin sentyabrın əvvəlindəki görüşlərində OPEC-in hasilatın artırılması qərarına dəyişiklik edəcəyi barədə söhbətlər gedirdi. Amma belə hal olmadı. Avqust ayında ilin sonuna qədər hasilatın hər ay 400 min barel artırılması barədə olan qərar qüvvədə qaldı. O qərardan sonra neftin qiyməti bir qədər azalsa da, hazırda ümumilikdə qiymətin 70 dollardan yuxarı olduğunu görürük. Çünki ilk qərar verilərkən bazar ona emosional yaraşır. Ancaq sonradan bazardakı tələb-təklif məsələləri onu öz nizamına qaytarır. Həmçinin indi neftin qiymətlərinin 70 dollardan yuxarı olmasında iqlim amili də var. Sentyabrın əvvəllərindən əsasən də şimal yarımkürəsində Amerika qitəsində bir-birinin ardınca qasırğalar müşahidə etdik. Bu qasırğalar neft sənayesinə təsirsiz ötüşmədi. Meksika körfəzində və ABŞ-ın neft hasil edən ştatlarında hasilat platformaları müvəqqəti dayanmağa məcbur oldu. Onların yenidən buraxılması üçün bir qədər zaman lazımdır. Belə hadisələr neftin qiymətinin 70 ABŞ dollarından yuxarı olmasını qoruyub saxlayır”.

İlham Şaban

Bununla belə, ekspert deyir ki, hazırda neftin bazar qiymətləri hasilatın süni yolla tənzimlənməsi hesabına əldə edilmiş qiymətlərdir: "70-75 dollarlıq qiymətə bazarda tələb-təklifin bərqərar olduğu qiymət olduğunu demək olmaz. Çünki, süni qiymətdir. Yəni bazarlarda hasilatın süni yolla tənzimlənməsi hesabına əldə edilmiş qiymətdir. 2022-ci ilin sentyabrına qədər bu tənzimlənmə qüvvədədir. Ondan sonra tənzimlənmə qüvvədə qalmasa, real olaraq bazarda neftin qiymətinin neçə olacağını biləcəyik.

Dünyanın əksər şirkətləri cari il üçün özlərinin baza qiymətini 40 dollar proqnoz etmişdilər. Bu qiymət qlobal bazardakı tendensiya əsasında götürülmüşdü. Lakin bu ilin I yarısında neftin orta ixrac qiyməti 62,55 dollar olub. Ötən ilin I yarısında isə 38 dollar olub. İndi ötən illə müqayisədə qiymətlərdə 65 % artım müşahidə edilir. Digər tərəfdən, cari il üçün illik proqnoz odur ki, neftin orta qiyməti 65 dollar olacaq. Ancaq qiymətlərin 65 dollardan da yüksək olacağını gözləyirəm. 2019-cu ildə neftin orta qiyməti 71 dollar idi. 2021-ci ildə bir qədər aşağı orta qiymətə nail olunsa, 2019-cu ilin hasilat göstəriciləri əldə edilməsə də, 2022-ci ildə istənilən halda həmin nəticələrə çatılacaq. Söhbət hasilatın gündəlik 99 milyon barelə çatmasından gedir. İlin sonuna bu həcmin 97 milyon barelə qədər artımını gözləyə bilərik”.