Uels hökuməti: COP29 emissiyaların yarıya endirilməsində həlledici rol oynayacaq - MÜSAHİBƏ

İqlim dəyişikliyi ilə mübarizənin sürətlə əsas mövzuya çevrildiyi bir vaxtda BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) beynəlxalq aləmdə böyük gözləntilər yaradır. 2030-cu il hədəflərinin yaxınlaşması ilə birgə, emissiyaların yarıya endirilməsi məqsədinin əldə edilməsi zərurəti bu tədbirin mühüm bir fürsət yaratdığını göstərir. Uels hökuməti, bu qlobal təşəbbüslərə öz töhfəsini verərək, iqlim məqsədlərini həyata keçirmək üçün maliyyə yönləndirmələri və yeni strategiyalarla irəliləyir. Bu istiqamətdə atılacaq addımlar arasında bərpa olunan enerji layihələri, karbon vergisi və ekosistemlərin qorunması kimi mövzular xüsusilə diqqət çəkir. Uelsin qarşılaşdığı ən böyük maneələrdən biri isə sıfır emissiya hədəfinə çatmaq üçün maliyyələşdirmə və ictimai dəstəyin təmin edilməsidir. Bütün bu məsələlər COP29-un əsas gündəmi ilə birbaşa əlaqəlidir və bu tədbirin dünya miqyasında təsirli bir iqlim hərəkatını başlatmaq üçün mühüm bir addım olacağı gözlənilir.

Uels hökumətinin mətbuat katibliyi “Report”a müsahibəsində ölkənin iqlim dəyişikliyi ilə bağlı siyasətinə, COP29 tədbirindən gözləntilərə, “yaşıl layihə”lərlə bağlı atılan addımlara, qarşıdakı hədəflərə və maneələrə toxunub.

- COP29 tədbiri ilə bağlı gözləntiləriniz nələrdir?

- 2030-cu ilin sürətlə yaxınlaşması ilə emissiyaların yarıya endirilməsinin vacib olduğu bir zamanda COP29 konkret fəaliyyət planı hazırlamaq üçün həlledici fürsət kimi mühüm rol oynayır. COP29 ümumilikdə işlərin görülməyinə ehtiyac duyulan əsas sahələrlə bağlı planların hazırlanması üçün mühüm məqamdır.

- Uels iqlimlə bağlı ayıracağı maliyyəni emissiyaların azaldılması, iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma və ekosistemin qorunması proqramları arasında necə bölüşdürməyi planlaşdırır?

- Görüləcək işlərlə bağlı məbləği əvvəlcədən demək çətindir. Hər bir nazirliyin öz iqlim öhdəlikləri var və buna uyğun da maliyyə ayrılacaq. Çox zaman maliyyə fondu iqlim məqsədləri üçün ayrılmır. İqlim sadəcə burada səbəblərdən biri ola bilər. Məsələn, aztəminatlı ev təsərrüfatlarının vəziyyətinin yaxşılaşdırılması burada maliyyə yükünü azaldır, təchizat zəncirini stimullaşdırır və bununla da, emissiyaların həcmini endirir.

- “Yaşıl layihə”lərin maliyyələşdirilməsi üçün hansı addımların atılması nəzərdə tutulur?

- Özəl sektordan maliyyənin cəlb edilməsi “Net Sıfır” hədəfinə keçiddə bizim üçün böyük əhəmiyyət kəsb edəcək.

Qeyd edim ki, Böyük Britaniya hökuməti BMT-nin iqlim maliyyəsi danışıqlarına rəhbərlik edir.

- Hökumət emissiyaların azaldılmasında karbon vergisinin roluna necə nəzarət edəcək və bu istiqamətdə hansı tədbirlər görüləcək?

- Uelsin istixana qazları ilə bağlı bəzi vergi səlahiyyətləri var. Məsələn, tullantı anbarlarına tətbiq edilən vergilər ilə yanaşı, Böyük Britaniyanın ekoloji vergi sistemi də burada müəyyən rol oynayır. Buraya yanacaq vergisi və hava yolu ilə sərnişin daşımalarına vergi daxildir. Uels, həmçinin bu ölkənin Emissiya Ticarəti Sisteminə qoşulub. Böyük Britaniya 2027-ci ildən xaricdən gələn məhsulların bu ölkədə istehsal olunan məhsullarla oxşar karbon qiymətinə malik olmasını təmin etmək üçün Karbon Sərhədinin Tənzimlənməsi Mexanizmini tətbiq edəcək. Britaniya ekoloji vergilər hesabına əhəmiyyətli gəlir mənbəyi təmin edir. 2023-cü ildə ekoloji vergilərdən əldə edilən ümumi gəlir təxminən 46 milyard funt sterlinq olaraq qeydə alınıb ki, bu da ümumi vergi daxilolmalarının 6 %-ni təşkil edir. Bu, karbon emissiyalarının azaldılması və dayanıqlı enerjiyə keçid üzrə davamlı öhdəliyi əks etdirir. Xüsusilə karbon vergiləri bu gəlirlərin ən böyük hissəsini təşkil etsə də, yanacaq vergiləri və iqlim dəyişikliyi vergisi də mühüm yer tutur.

- Uelsin sıfır emissiya hədəfinə çatmaq üçün qarşısındakı əsas maneələr hansılardır və onların aradan qaldırılması necə planlaşdırılır?

- Uelsin 2050-ci ilə qədər xalis sıfır karbon emissiyası hədəfi var və bu məqsədə nail olmaq üçün 2021-2025-ci illəri əhatə edən karbon büdcəsi də müəyyən edilib. Ölkə 2025-ci ilə qədər karbon emissiyalarını 37 % azaltmağı hədəfləyir. Bu büdcə bərpa olunan enerji mənbələrinə investisiya qoyuluşunu, aşağı karbonlu texnologiyaların inkişafını və enerji səmərəliliyinin artırılmasını ön plana çıxarır. Enerji, nəqliyyat və kənd təsərrüfatı kimi sektorlarda da mühüm addımların atılmasına ehtiyac var.

Sıfır emissiya məqsədinə çatmaq üçün ən böyük maneələr maliyyələşdirmə, ictimai iştirakçılıq və ədalətli keçidin təmin edilməsidir. Uels hökuməti bu maneələri aradan qaldırmaq üçün müxtəlif strategiyalar hazırlayır. Maliyyələşdirməni həyata keçirmək üçün bərpa olunan enerji layihələrinə investisiya qoymaq və aşağı karbonlu infrastrukturları təşviq etmək lazımdır. Bundan əlavə, ictimai dəstəyin təmin edilməsi üçün maarifləndirmə tədbirlərinin təşkili nəzərdə tutulur. Ədalətli keçidin təminində isə iqtisadi cəhətdən zəif regionlarda işçi qüvvəsinin “yaşıl iqtisadiyyat”a uyğunlaşdırılması və sosial bərabərsizliklərin aradan qaldırılması vacibdir.

- Uels hökuməti iqlim dəyişikliyini nəzərə alaraq biomüxtəlifliyin qorunması və təbii ekosistemlərin bərpası üçün hansı tədbirləri həyata keçirir?

- Uels hökumətinin iqlim böhranı ilə mübarizə aparmaq üçün öhdəlikləri var. Bioloji müxtəlifliyin itirilməsi ilə mübarizə üçün hökumət bu problemə birbaşa töhfə verən layihə və proqramlara 100 milyon funt sterlinqdən çox sərmayə qoyub.

Uelsin Ətraf Mühitlə bağlı Qanununda bütün dövlət orqanlarından biomüxtəlifliyin qorunması və gücləndirilməsi tələb edilir. Uels hökuməti iqlim hədəflərinin yerinə yetirilməsini təmin etmək üçün yeni hədəflər tətbiq etməyi planlaşdırır. Bu məqsədlər biomüxtəlifliyin qorunması səylərini gücləndirməklə davamlı ekosistem yaratmaq məqsədi daşıyır.

Uels hökuməti ətraf mühitin idarə olunmasına dair Ətraf Mühit Prinsipləri, İdarəetmə və Biomüxtəliflik Hədəfləri üzrə sənəd nəşr edib və qərarlar qəbul edərkən yeni prinsiplər, biomüxtəlifliyin qorunması və davamlılığın artırılması kimi yanaşmalarını açıqlayıb. Müstəqil ekoloji audit orqanlarının yaradılmasını və dövlət siyasətinin bütün səviyyələrində ekoloji amillərin inteqrasiyasını təklif edən bu sənəd ətraf mühitin idarə edilməsində daha şəffaf və hesabatlı strukturun hazırlanması məqsədini daşıyır.

- Xüsusilə quraqlıq və daşqın kimi fəlakətlərin artması ehtimalını nəzərə alaraq, Uelsdə su ehtiyatlarını qorumaq üçün xüsusi proqramlar varmı?

- Uelsdə iki su şirkəti fəaliyyət göstərir. Hər iki şirkət hər beş ildən bir Su Ehtiyatlarının İdarə Olunması Planı hazırlamalıdır. Bu plan su şirkətlərinin 25 il ərzində tələb və təklif arasındakı tarazlığı necə qoruyacağını təsvir edir və quraqlıq vəziyyətində şirkətin qısamüddətli əməliyyat tədbirlərini müəyyən edən quraqlıq planı ilə dəstəklənir.

2024-2025-ci maliyyə ili üçün Uels hökuməti Daşqın və Sahil Eroziyası Riskinin İdarə Edilməsi Proqramı çərçivəsində Uelsdə daşqın riskinin idarə edilməsinə 75 milyon funt sterlinq ayırıb. Bu, Uelsdə bir ildə ən yüksək xərcdir və 2023-2024-cü illər üçün nəzərdə tutulan 75 milyon funt sterlinqə bərabərdir. 2020-ci ilin oktyabr ayında nəşr olunan Uelsdə Daşqın və Sahil Eroziyası Riskinin İdarə Edilməsi üzrə Milli Strategiya gələcək onillikdə risklərin necə idarə ediləcəyini açıqlayır və onların iqlim dəyişikliyi nəticəsində artan riskləri diqqətdə saxladığını göstərir.

- Uelsdə hansı bərpa olunan enerji layihələri hazırlanır və onların enerji sisteminə inteqrasiyası üçün hansı planlar var?

- “Trydan Gwyn” proqramı (Uelsin “yaşıl iqtisadiyyat”a keçidi proqramı) bu prosesi sürətləndirməyi hədəfləyir. Bu, bərpa olunan enerjiyə sərmayə qoymaq və emissiyaları azaltmaqla əldə edilir. Proqram enerji sisteminin karbonsuzlaşdırılmasının əsas məqsədilə davamlı enerji təcrübələrini mənimsəmək üçün müəssisələrə və ev təsərrüfatlarına stimullar təklif edir. Uelsdə yeni "yaşıl iş yerləri"nin yaradılmasına və enerji dayanıqlığının artırılmasına da diqqət yetirilir.

Böyük Britaniyanın Baş naziri və Uelsin birinci naziri Böyük Britaniyanı təmiz enerji supergücünə çevirmək məqsədilə birgə bəyanat veriblər. Buraya bərpa olunan enerji, külək, günəş və hidrogen texnologiyalarını inkişaf etdirmək missiyası daxildir. Böyük Britaniyanın məqsədi təkcə enerji şəbəkəsini karbonsuzlaşdırmaq deyil, həm də qlobal təmiz enerji ixracatında lider olmaqdır.

“Ynni Cymru” kapital qrantları proqramı (2024-2025) Uels üzrə bərpa olunan enerji layihələrinin keçidini dəstəkləmək üçün kapital qrantları təklif edir. Bu, xüsusilə enerji səmərəliliyi investisiyalarına, külək və günəş elektrik stansiyaları kimi aşağı karbonlu infrastruktur layihələrinə yönəlib. Proqram innovativ layihələrin maliyyələşdirilməsini təmin edir və Uelsin karbon emissiyalarını azaltmaq və enerji dayanıqlığını artırmaq öhdəliyini irəli sürür.

- Uels hökumətinin tullantıların idarə edilməsi və təkrar emal səviyyəsinin artırılması istiqamətində hansı strategiyaları var?

- Uels təkrar emal səviyyəsi və tullantıların azaldılması səyləri sayəsində qlobal miqyasda ikinci ən yaxşı təkrar emal edən ölkə kimi tanınır. Ölkə ev təsərrüfatlarını və müəssisələri təkrar emala təşviq edən hərtərəfli təkrar emal siyasəti həyata keçirir. Bu nailiyyət Uelsin tullantıların davamlı idarə olunmasına sadiqliyini vurğulayır.

Həmçinin Uels hökuməti iş yerlərində təkrar emalın təşviq edilməsi üçün müxtəlif proqramlar təqdim edib. Bu proqramlar bizneslərə tullantıları azaltmağa, resursların səmərəliliyini artırmağa və ətraf mühitlə bağlı məqsədlərə çatmağa kömək etmək üçün nəzərdə tutulub. Effektiv təkrar emal sistemləri yaratmaq üçün müəssisələr lazımi alətlərlə təmin edilir və onlara təlimatlar verilir.