Qlobal buğda bazarının perspektivi Azərbaycana nə vəd edir?

Gələn il qlobal bazarda buğda qiymətlərində mülayim artım və orta qiymətin bir buşel üçün 608 ABŞ senti səviyyəsində olacağı proqnozlaşdırılır.

Bu barədə “Report” “Fitch Solutions” şirkətinə istinadən məlumat yayıb.

2024/2025 mövsümündə buğda qiymətlərinin nisbətən sabit qalacağı gözlənilir. Dünya ehtiyatlarının kifayət qədər olması qiymət artımını məhdudlaşdıra bilər, lakin Rusiyanın ixrac həcmlərinin azalması, ardıcıl ikinci qlobal istehsal kəsiri və qlobal ölkə riskləri ilə yanaşı, ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin (FED) faiz dərəcələrini azaltma dövrünü davam etdirməsi nəticəsində dolların zəifləməsi qiymətlərdə müəyyən artımlara səbəb ola bilər.

Qlobal istehlakda azalma gözlənilir

2024/2025 mövsümündə qlobal buğda tələbatının 798,4 milyon tona düşəcəyi proqnozlaşdırılır ki, bu da əvvəlki mövsümdəki 799,9 milyon tondan bir qədər azdır. İstehsal balansının defisitdə qalacağı gözlənilsə də, bu defisit 2023/2024 mövsümündəki 8,1 milyon tondan 2024/2025 mövsümündə 1,6 milyon tona qədər azalacaq. Buna baxmayaraq, qiymət artımını əngəlləyən əsas amil kifayət qədər yüksək səviyyədə olan keçid ehtiyatları olacaq.

Çində, dünyanın ən böyük buğda istehlakçısında, daxili istehlakın 1,6 % azalacağı proqnozlaşdırılır. Bu azalmaya baxmayaraq, daxili istehsalın artımı Çinin idxal tələbatını azaldacaq və ABŞ Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi 2024/2025 mövsümündə ölkənin idxalının illik 12 % azalacağını gözləyir. Avropa İttifaqında isə daxili istehsalın azalması səbəbindən istehlakın illik 3,4 % azalacağı proqnozlaşdırılır. Digər tərəfdən, ABŞ və Hindistan kimi bazarlarda kiçik artımlar qlobal istehlakdakı azalmaları qismən kompensasiya edəcək. Ümumilikdə, ABŞ Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi 2024/2025 mövsümündə qlobal idxal tələbinin illik 5,4 % azalacağını proqnozlaşdırır ki, bu da qiymətlərə əlavə təzyiq göstərəcək.

Buğda istehsalında rekord yığım gözlənilir

2024/2025 mövsümündə qlobal buğda istehsalının 796,8 milyon tona çatacağı və bunun ardıcıl rekord məhsul yığımı ilə nəticələnəcəyi gözlənilir. Bu, 2023/2024 mövsümündə qeydə alınan 0,4 %-lik artımdan sonra illik 0,6 % artım deməkdir və qiymətlərin əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlməsini məhdudlaşdıra bilər.

İlkin ehtiyatların azalmasına baxmayaraq, ABŞ Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin proqnozlarına əsasən, ehtiyatlar 265,2 milyon tona enərək 2017/2018 mövsümündən bəri ən aşağı səviyyəyə çatacaq. Ümumi təklifin 1,1 milyard ton olacağı gözlənilir ki, bu da qlobal təklifin gözlənilən istehlakdan xeyli yüksək olması səbəbindən 2024-cü ilin qalan hissəsində qiymətlərə təzyiq göstərəcək. Bu tendensiyanın proqnoz dövrü ərzində davam edəcəyi ehtimal olunur.

2024/2025 mövsümündə bəzi əsas istehsalçılarda artım gözlənilir. Avstraliyada (27,1 %), Hindistanda (2,2 %), Çində (2,5 %) və ABŞ-də (8,5 %) buğda istehsalının artacağı proqnozlaşdırılır. Əksinə, Rusiyada istehsalın 9,3 %, Avropa İttifaqında isə 8,1 % azalacağı gözlənilir. Bu azalmalar digər regionlardakı artımlarla kompensasiya olunsa da, qeyd edilməlidir ki, Rusiya keçən il ərzində buğdanı endirimli qiymətlərlə satıb.

Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin təsiri

Rusiya-Ukrayna münaqişəsi dünya buğda qiymətlərinə təsir edən əsas faktor olaraq qalır. Münaqişə Ukraynanın əsas buğda istehsalı bölgələrinə təsir etdikcə, bazarın asılılığı digər ixracatçılara yönəlir. Münaqişə 2025-ci ildə də davam edərsə, Ukraynanın istehsalı məhdud olacaq. Əgər münaqişə gözlənildiyindən tez sona çatsa, Ukrayna məhsuldarlığını daha tez bərpa edərək bazara daha çox buğda çıxara bilər və bu, qiymətlərə əlavə azaldıcı təzyiq göstərə bilər.

FED-in qərarları və buğda qiymətləri

Buğda qiymətlərinə dair proqnozlar FED-in faiz dərəcələrini azaltma dövrünə həssasdır. 2024-cü ilin sentyabrında başlayan (50 baza bəndi), ilin sonunadək əlavə 75 baza bəndi azalaraq, 2025-ci il boyunca davam edəcək faiz azalmaları (100 baza bəndi), FED-in siyasəti ilə qiymətlərə təsir edəcək əsas amil olacaq. Əgər FED faiz dərəcələrini daha yavaş azaldarsa, xammal qiymətləri azaldıcı təzyiqlə üzləşəcək, əks halda, daha sürətli azalma qiymətləri artıracaq.

Azərbaycanın buğda idxalı və qiymətlər

Qlobal buğda bazarındakı qiymət dinamikası Azərbaycan üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir, çünki ölkənin təxminən 2,8 milyon ton buğda tələbatının 1,1 milyon tonu idxal hesabına qarşılanır. Ənənəvi olaraq Rusiya Azərbaycanın əsas buğda tədarükçüsüdür və 2024-cü ilin ilk 7 ayında idxal edilən 460,645 min ton buğdanın 99,98 %-i Rusiyadan alınıb. Buğdanın bir tonunun idxal dəyəri 222,76 ABŞ dolları olub ki, bu da ötən ilin eyni dövründən 22 %, Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin başladığı 2022-ci ilə nisbətən isə 34 % azdır.

“Fitch Solutions”ın qiymətlərin nisbətən sabit qalacağı proqnozlarını nəzərə alsaq, Azərbaycanın xaricdən aldığı buğdanın dəyərində əhəmiyyətli artımların olmayacağı gözlənilir.