Azərbaycan ixtiraçısı dünyada ilk dəfə sudan qənaətli istifadəyə şərait yaradacaq qurğu hazırlayıb

Dünyada ilk dəfə olaraq Azərbaycanda mobil su ölçmə cihazı ixtira edilib. “Suqovuşan” adlanan cihazı ixtiraçı Elvin Abbasov hazırlayıb.

Qurğu ilə bağlı “Report”a açıqlama verən E. Abbasov bildirib ki, bu qurğu vasitəsi ilə suvarma kanallarından daha səmərəli istifadə etmək mümkün olacaq:

“Dünyada ilk dəfə Azərbaycanda ixtira edilən bu cihazı hazırlamaqda əsas məqsədimiz suvarma suyundan səmərəli istifadəyə şərait yaratmaqdır. İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan ordusunun azad etdiyi ərazilərdən biri də Suqovuşan qəsəbəsidir. Həmin cihazımızı da suvarma və elektrik enerjisi baxımından ölkəmiz üçün əhəmiyyəti böyük olan Suqovuşanın adını verdik.

Qurğu, meliorasiya və suvarma sahəsində səlahiyyətli qurum olan “Azərbaycan Meliorasiya və Su Təsərrüfatı”nın işini daha da asanlaşdıracaq. İndiyə qədər Sudan İstifadəedənlər Birliklərinə (SİB) suyun satışı ilə bağlı çox böyük əziyyət çəkilirdi. Bunun üçün həm daha böyük həcmli qurğular və bir neçə saat, bəzən bir neçə gün vaxt alan fəaliyyət həyata keçirilirdi. Müxtəlif dərinliklərdə suyun sürəti fərqli olduğunundan onu ölçmək üçün “pərvanə”lərdən istifadə edilirdi. Bundan sonra isə hesablama aparılırdı.

Amma bu innovativ ixtiramızla biz yeni bir yanaşma tətbiq elədik. Belə ki, bu mobil qurğu ilə həmin əziyyətə qatlaşmadan yalnız 2 dəqiqə ərzində suvarma kanalı ilə bağlı bütün məlumatları əldə edə bilirik. Bu cihazımızda 3 sensor var. Onlardan biri kanalın dərinliyini və en kəsiyini ölçməklə onun 3D modelini yaradır. Digər iki sensor isə suyun sürətini ölçür. Nəticədə isə en kəsiyi ilə sürəti hesablayır və ümumilikdə o kanaldan müəyyən zaman kəsiyində nə qədər su keçdiyini hesablayır.

Bu o deməkdir ki, SİB-lər bundan sonra çox rahat şəkildə həmin qurğu ilə maksimum 2 dəqiqə ərzində su ilə bağlı lazımi məlumatları əldə edə biləcəklər. Nəticədə həmin birlik mövcud su tarifinə görə, əkilən ərazinin suvarılması üçün çəkəcəyi xərci də əvvəldən hesablaya bilir. “Suqovuşan”ın hesablayıb əldə etdiyi bütün məlumatlar onlayn rejimdə onu idarə edən şəxsin mobil telefonunda olan mobil əlavədə əks olunacaq.

İxtiraçı bildirib ki, bu, onun ixtira etdiyi dördüncü qurğudur və həmin cihazdan kiçik kanallarda istifadə edilməsi daha effektivdir:

“Bu daha çox kiçik kanallarda effektiv nəticə verə bilər. Çünki iri kanallarda “Hidro post”lar var və onun vasitəsi ilə sabit ölçmə işləri aparmaq mümkündür. Kiçik kanallarda isə əvvəlki qurğularla ölçülər aparmaq həm bahalı, həm də vaxt alan prosesdir.

Torpaq özüllü kanallar daimi olmadığına görə, onlarda bu növ səyyar qurğulardan istifadə etmək tövsiyə olunur. Qurğu həmçinin kanallarda olan suyun temperaturunu da ölçməyə imkan verir”.

E.Abbasov hesab edir ki, “Suqovuşan” suvarma suyundan səmərəli istifadə etməyə imkan verəcək:

“Bütün kənd təsərrüfatı məhsullarının özünə görə xüsusiyyəti var. Bəziləri yalnız gecə sulanmalıdır. Digər bir qismi ola bilsin ki, yalnız gündüz sulansın. Hətta ərazinin qumsal yaxud gilli olması da suvarmaya təsir edə biləcək amillərdəndir. Məhz bu qurğu vasitəsi ilə aparılan ölçmələr belə torpaqların da suvarma tələblərini tapmağa imkan verir”.

Qeyd edək ki, rəsmi məlumatlarda Azərbaycanda suvarma kanallarının ümumi uzunluğunun 52 000 km olduğu deyilir. Həmin kanalların 73 %-i torpaq məcralı kanallardır, bu isə təxminən 38 000 km deməkdir.

Ölkəmizdə ümumi suvarılan torpaq sahələri 1 milyon 443 min hektara bərabərdir.

Şirin su ehtiyatlarının 29,9 %-i ölkə ərazisində formalaşır, qalan 70,1 %-i isə xaricdə formalaşaraq transsərhədd çayları vasitəsi ilə Azərbaycan ərazisinə gəlir. Bu da Azərbaycanın su təsərrüfatını yağıntıdan asılı hala salır.

Qlobal istiləşmənin təsiri olaraq 2040-cı ildən etibarən bir sıra ölkələr su qıtlığı ilə üzləşəcək. Bu ölkələr sırasında Azərbaycan ilk yerlərdən birini tutur.