ABŞ həmsədrini dəyişir, Rusiya Ermənistanla birgə ordu yaradır, işğal isə davam edir - ŞƏRH

Bakı. 22 noyabr. REPORT.AZ/ Noyabr ayı Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı bir neçə hadisə ilə yadda qaldı. Ayın əvvəlində Azərbaycan ordusu irimiqyaslı hərbi təlimlərə başladı.

Prezident İlham Əliyev Füzuli rayonu ərazisində ön xətdə yerləşən komanda idarəetmə məntəqəsində əməliyyat şəraiti ilə tanış olarkən Ermənistanın işğal etdiyi torpaqların azad ediləcəyini bir daha vurğulayıb və bu ilin aprelindəki dördgünlük döyüşləri xatırladaraq bildirib: “Lələtəpə əməliyyatı bizim qəhrəmanlıq rəmzimizdir. Lələtəpə tarixə düşdü. Əgər erməni silahlı qüvvələri aprel döyüşlərindən düzgün nəticə çıxarmasalar, gələcəkdə Lələtəpə əməliyyatı kimi bir çox uğurlu əməliyyatlar olacaq. Ermənistanın siyasi rəhbərliyi nəhayət dərk etməlidir ki, işğalçılıq hərəkətləri onları uçuruma aparır”.

Azərbaycan Silahlı Qüvvələri irimiqyaslı təlimlər keçirdiyi günlərdə isə Rusiya və Ermənistanın Qafqazda kollektiv təhlükəsizlik zonası çərçivəsində birgə ordu yaradacaqları açıqlandı. Rusiya Prezidenti Vladimir Putinə təqdim olunan layihədə birgə ordunun Qafqaz bölgəsində tərəflərin təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə yaradılacağı qeyd olunub.

Müqavilənin 5 il müddətinə imzalandığı və tərəflərin müddəti artırmaq ehtimallarının da olduğu vurğulanıb. Sənədin layihəsinə əsasən, bu ölkələrdən birinə silahlı hücum olarsa, o biri bunun qarşısının alınmasında iştirak edəcək. Bu orduya Ermənistanın Ali Baş Komandanı komandanlıq edəcək. Bununla belə, ordunun fəaliyyəti məsələsində Rusiya Ali Baş Komandanı ilə məsləhətləşəcək. Daha doğrusu, Ermənistan Ali Baş Komandanı bu orduya formal olaraq, gözdən pərdə asmaq xatirinə rəhbərlik edəcək, bütün məsələlər Moskva tərəfindən tənzimlənəcək.

Əslində, belə bir qurumun yaradılması daha çox Ermənistana stavka edən, onu hər addımda dəstəkləyən Qərb ölkələri, o cümlədən ABŞ, Fransa və Almaniya üçün də narahatlıq yaratmalıdır. Çünki Ermənistan NATO ilə Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə Əməliyyat Planına qatılıb, Avropa İttifaqının "Şərq Tərəfdaşlıq Proqramı"nın üzvüdür. Başqa sözlə, Yerevan bir yandan özünü Qərbə inteqrasiya edən ölkə kimi göstərir, o biri yandan isə Qərbin rəqibi ilə Qafqazda birgə ordu yaradır. 

Ermənistan mətbuatının yazdığına əsasən, birgə ordu haqqında müqavilə qüvvəyə minəndən sonra Rusiya Ermənistanda 5 korpusa komandanlıq edəcək.

Düzdür, sənədi şərh edən Ermənistan Müdafiə Nazirlyi bildirib ki, bununla mövcud hərbi qruplaşmaların fəaliyyəti qanuniləşdirləcək. Ancaq məsələnin məğzi müqavilənin mahiyyətində və onun perspektiv gücündədir. Əsas sual budur - Rusiya bu anlaşmadan necə və kimə qarşı istifadə edəcək?! Heç şübhəsiz, bu, ilk növbədə, Qafqazda Qərblə maraqları üst-üstə düşənlərə, yaxud onunla strateji müttəfiq olanlara qarşı yönəlib. Etiraf etmək lazımdır ki, Cənubi Qafqazdakı dövlətlər Rusiyadan güclü deyil. Bu baxımdan rus-erməni birgə ordusu ilk növbədə Qərbin maraqlarına qarşı yaradılıb. Nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiya NATO-nun Avropada Şərqə doğru genişləndiyini görür və bundan ciddi narahat olur. 

Bundan başqa, Ermənistan Rusiya ilə Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatında müttəfiqdir.

Belə bir ordunun yaradılması bir daha sübut edir ki, Azərbaycan torpaqlarını Ermənistan təkbaşına işğal altında saxlaya bilməz. Bir daha təsdiqləndi ki, bunun müəllifi ərazisi böyük olduğundan torpağa ehtiyac duymayan, yaxud belə ərazidən öz təhlükəsizliyini qorumaq üçün istifadə edən havadarıdır.

Çünki Ermənistanın iqtisadiyyatını artıq Rusiyanın “Qazprom” şirkəti idarə edir. Bu ölkənin siyasi hakimiyyəti Moskvanın məsləhəti ilə hərəkət edir. Bir müddət əvvəl Rusiya ilə Ermənistan arasında hava hücumundan müdafiə sistemlərinin birləşdirilməsi haqqında razılaşma əldə edilib. Bu anlaşma uyğun prosedurlar başa çatdıqdan sonra həyata keçəcək. Bu prosedur isə başa çatmaq üzrədir.

Odur ki, Ermənistan bu hərbi ittifaqla bütövlükdə Rusiyadan asılı vəziyyətə düşür. Belə bir dövlətin mövcudluğu isə daha çox formal xarakter daşıyır.

Qarabağla bağlı əsas xəbərlərdən biri də ATƏT-in Minsk qrupunun amerikalı həmsədri Ceyms Uorlikin tutduğu vəzifədən gedəcəyi haqdadır. O, 2013-cü ilin avqustundan bu vəzifəni daşıyır. C.Uorlik bildirib ki, həmsədr kimi səlahiyyət müddəti bu ilin dekabrın 31-də başa çatacaq və fəaliyyətini Rusiyanın “Yeqorov, Puqinski, Afanasyev və tərəfdarları” adlı tanınmış hüquq firmasında davam etdirəcək.

Rusiyalı təmsilçi İqor Popov isə 2011-ci ildən bu vəzifədədir.

Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində həmsədrlər səlahiyyət yiyəsi olmadığından onların bir-birini əvəzləməsindən qeyri-adilik gözləməyə əsas yoxdur. Onlar söz aparıb gətirən əlaqələndiricilərdir. Həmsədrlər ya burada fəaliyyət göstərərək diplomatik təcrübə toplayır, ya da bu qrupdan təqaüdə gedirlər. Lap Ceyms Uorlik kimi.

Dağlıq Qarabağın işğaldan azad edilməsində onların şəxsi rolu sıfır səviyyəsindədir. 

Bu məsələdə Azərbaycanın əsas istəyi, tələbi işğalçının torpaqlarından çıxmasıdır. Mövcud vəziyyət isə Azərbaycanı, təbii olaraq qane etmir. Çünki beynəlxaq hüquq və ədalət Azərbaycanın tərəfindədir.

Ərazi bütövlüyü ilə bağlı Azərbaycan qarşısında şərt irəli sürüb, kompromisdən danışan əsas iki dövlətdən biri ABŞ-dır.

Amma dünyanın supergücünün özü də ərazi bütövlüyü problemi ilə üzləşə bilər. Bu dövlətin ərazi bütövlüyü məsələsi ilə bağlı bir xəbər yayılıb.

“Yes California” hərəkatının üzvləri “Calexit” şüarı ilə çıxış edirlər. Yəni Kaliforniya ştatının ABŞ-ın tərkibindən çıxması haqda referendumun keçirilməsi ilə bağlı təklifi ştatın Baş Prokurorluğuna təqdim ediblər. Kaliforniyanın ABŞ-ın tərkibindən çıxmasının tərəfdarları 2018-ci ildə səsvermənin keçiriləcəyinə ümidvardırlar. 2019-cu ildə isə onlar bu ştatın müstəqilliyini elan etməyi planlaşdırırlar.

Prokurorluğa belə bir müraciətin edilməsinə təkan verən amil Donald Trampın ABŞ prezidenti seçilməsidir. "Yes California” hərəkatının həmtəsisçisi Ruis Evans deyib ki, D.Trampın ABŞ prezidenti seçilməsi Kaliforniyanın müstəqilliyi prosesini sürətləndirəcək. 

ABŞ əhalisi və onun bütövlüyünü, qüdrətli olmasını istəyən siyasətçilər və siyasi dairələr buna razı olacaqmı? Əsla yox. O zaman dünyanın supergücü niyə başqa dövlətin ərazi bütövlüyünün parçalanmasına qarşı sərt və birmənalı mövqe tutmur? Bu elə ATƏT-in Minsk qrupunun yerdə qalan iki həmsədrinə də oxşar kontekstdə aiddir.

Beləlikə, noyabrda Dağlıq Qarabağla bağlı üç hadisəyə nəzər saldıq. Məlum oldu ki, Azərbaycan tərəfi öz haqlı tələblərinin yerinə yetirilməsini bir daha beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırdı. Ceyms Uorlik Minsk qrupunun həmsədrliyindən təqaüdə gedir. Mövcud münaqişənin həllində maraqlı olduğunu bəyan edən Rusiya isə işğalçı ilə birlikdə ordu qurur. Bütün bunlar isə işğalçının xeyrinə olan amillərdir.