Göydəniz Qəhrəmanov: “Azərbaycanda hotellər böyük bazarlarla rəqabət üçün uzunmüddətli satışlara hazır olmalıdır”

"Azərbaycan Turizm Agentlikləri Assosiasiyası" İctimai Birliyinin İdarə Heyətinin sədri Göydəniz Qəhrəmanov “Report” İnformasiya Agentliyinə müsahibə verib. O, müsahibəsində turizm sektorunun inkişafı üçün atılan və atılacaq addımlar, Azərbaycanın turizm şirkətlərinin qarşılaşdıqları çağırışlar və başqa məsələlərlə bağlı fikirlərini bölüşüb.

- Göydəniz müəllim, rəhbərlik etdiyiniz təşkilat sektorda hansı işləri görür və sektorun qarşılaşdığı məsələlər nədən ibarətdir?

- ATAA 2019-cu ildə təsis edilib və iki ildən bir assosiasiyamıza seçkilər keçirilir. Ötən ilin avqust ayında növbəti seçkilər keçirildi və mən İdarə Heyətinin sədri vəzifəsinə seçildim. Hazırda təşkilatımızın üzvləri olan turizm şirkətlərinin sayı 132-dir. Bizim bəlli qaydalara əsasən akkreditasiya həyata keçirilir. Çünki bazarda 700-800 turizm şirkəti fəaliyyət göstərir. Çalışırıq ki, üzvlərimiz beynəlxalq standartlara uyğun şirkətlər olsun. Bu isə, onların güvəni, əsasən daha professional olması deməkdir.

Çətinliklərə gəlincə, onu deyə bilərəm ki, pandemiya dövründə bizim sahə ən çox zərər çəkən sahələrdəndir. Hətta bir neçə turizm şirkətləri fəaliyyətlərini dayandırdılar, bəziləri fəaliyyət istiqamətlərini dəyişdilər.

Amma assosiasiya olaraq çalışırıq ki, üzv şirkətlərimizin qarşılaşdığı problemləri həll edək və onlar mənfəət əldə etsinlər.

Bilirsiniz ki, əsas hədəfimiz Azərbaycana gələn turistlərin sayının artırılmasıdır. Buna isə işi zəncirvari qurmaqla nail olmaq mümkündür. Uğurlu nəticəyə nail olmaq hansısa qurumun tək görə biləcəyi iş deyil. Zəncir harada qırılsa bu ümumi prosesə mənfi təsir edəcək.

- Ötən il Azərbaycanda “Turizm haqqında” Qanun qüvvəyə mindi. Bu sahədə çalışanların əksəriyyəti adıçəkilən qanunun mütərəqqi olduğunu desə də sektorun bəzi üzvləri hesab edir ki, həmin sənədin bəzi müddəaları turizm sahəsində mənfi halların baş verməsinə səbəb olacaq. Sizin fikriniz necədir?

- Yeni qanunun sektora ancaq xeyri dəyəcək. Çünki bu qanunun qəbul olunmasının artıq vaxtı çatmışdı. Nəticədə Azərbaycan Prezidentinin imzası ilə 2022-ci ilin yanvarından “Turizm haqqında” qanun qüvvəyə mindi.

2015-ci ilin sonunda mehmanxana və turizm fəaliyyəti ilə bağlı lisenziyalar ləğv edilmişdi. Bu sektor üçün yaxşı dinamika verdi. Çünki icazənin alınması üçün 5 500 manat məbləğində dövlət rüsumu ödənilirdi. Amma bir sıra bürokratik işlərə yanaşmalar sahibkarlara daha rahat fəaliyyət göstərmələrinə şərait yaratmışdı. Nəticədə proseslər yeni turizm şirkətlərinin açılmasını stimullaşdırdı. Qeyd edim ki, bu çox gözəl addımdır, amma onda sui-istifadə edənlər də oldu. Belə ki, fəaliyyətinin evdən, kafedən davam etdirən şəxslər belə işlərə başladılar. Bu da istər-istəməz öz mənfi təsirini göstərmiş oldu. Çünki müqayisə etsək görərik ki, həmin şəxslərin göstərdiyi xidmətin keyfiyyəti daha aşağıdır.

Əslində turizm sahəsi maraqlı və geniş sahədir. Hamı daimi olaraq bu sahənin inkişafında maraqlı olmalıdır. Bunun üçün isə mütləq şəkildə yeni qanun lazım idi. Qanun olmasa xaos yaranar. Yeni qanun həm turizm şirkətlərinin, həm də müştərilərin hüquqlarını müdafiə etməyə imkan verir. Bir daha qeyd etmək istəyirəm ki, bu qanunun olması turizm sektorunun daha da genişlənməsinə müsbət təsir edəcək.

- Son aylar Naxçıvan Muxtar Respublikasında da müəyyən islahatlara start verilib. Muxtar Respublikanın turizm potensialının geniş olmasını nəzərə alaraq üzvləriniz tərəfindən reallaşdırmaq istədiyi hansısa layihələr varmı?

- Həqiqətən də Naxçıvanın turizm potensialı genişdir. Burada həm yay, həm də qış turizmi imkanları böyükdür. Bilirsiniz ki, Naxçıvanda xizək turizmi də inkişaf edib.

Düşünürəm ki, yaxın gələcəkdə bu regionun turizm potensialı ilə geniş və yaxından məşğul olmaq imkanımız olacaq. Naxçıvanın sərhəd bölgəsi olması burada xaricdən gələn turistlərin də istirahət edə bilməsinə şərait yaradacaq.

Həmçinin Naxçıvanda Duzdağın olması müalicəvi turizm imkanlarının böyük olduğunu deməyə əsas verir. Hətta mövsüm vaxtı həmin məkanda boş yer tapmaq belə çətin olur.

Naxçıvanda beynəlxalq hava limanının olması bu regionun turizm imkanlarından istifadəni asanlaşdırır. Əminik ki, tezliklə Zəngəzur dəhlizinin açılması bu regionun turizm potensialının kəşf edilməsinə əvəzsiz təsir edəcək.

Bildiyiniz kimi, bu il Azərbaycanın ümummilli lideri Heydər Əliyevin 100 illiyi qeyd ediləcək. ATAA olaraq Naxçıvanda ulu öndərlə bağlı tədbirlərin keçirilməsini planlaşdırırıq.

- Bilirik ki, ATAA və sektorda fəaliyyət göstərən bu kimi dövlət və özəl təşkilatlarının əsas məqsədi gəlmə turizmini inkişaf etdirməkdir. Amma sərhədlərin hələ də bağlı olduğu, aviabiletlərin baha olduğu, aşağı büdcəli aviareyslərin az olduğu dövrdə buna nail olmaq nə qədər mümkündür?

- Sizinlə tamamilə razıyam ki, Azərbaycana gələn turistlərin sayının artırılması həm dövlətimizin, həm də bizim prioritetimizdə duran əsas məsələdir. Gəlmə turizmi yeni iş yerlərinin açılmasına, büdcəyə əlavə vəsaitlərin daxil olmasına, xarici valyutanın axınına, ölkəmizin mətbəxinin, turizm imkanlarının təbliğinə şərait yaradır.

Loqistika məsələsinə gəlincə isə, təəssüf ki, uçuşlarımızın sayı o qədər də çox deyil. Hesab edirəm ki, bu məsələdə də biz işlər görməliyik. İstərdik ki, ölkəmizə büdcəli aviaşirkətlər gəlsin. Biz dəfələrlə bu məsələ ilə bağlı öz fikirlərimizi bildirmişik. Regionlardakı hava limanlarının kirayə yaxud hansısa şərtlər altında həmin şirkətlərin istifadəsinə verilməsini tövsiyə edirik. Bu praktika artıq Gürcüstanda var. Misal üçün, Kutaisi hava limanı “WizzAir” şirkətinə icarəyə verilib. Bu isə turist sayında əməlli artıma gətirib çıxarıb. Bizdə də bu təcrübə sınanmalıdır. Mütləq şəkildə büdcəli aviaşirkətlərin sayı artırılmalıdır. Paralel olaraq digər hava yollarının da Azərbaycana uçuşlarının artırılmasını istərdik. Uçuşlar nə qədər çox olsa turist axını bir o qədər çox olacaq.

Bəzən görürük ki, biletlərin qiyməti yüksək olur. Təbii ki, bu rəqabətin az olması ilə bağlıdır. Rəqabət olarsa seçim imkanları olar və bu da bizim üçün xüsusi əhəmiyyət daşıyır.

Əlavə olaraq qeyd edim ki, yazda “Air Baltic” şirkəti öz uçuşlarına start verəcək. Həmçinin “LOT” hava yolları da uçuşlarını artırmağı planlaşdırır. Bundan əlavə “Lufthansa” aviaşirkəti də uçuşların sayını artırmağı planlaşdırır.

Bir sözlə əsas məqsədimiz odur ki, mövcud hava yolları şirkətləri uçuşları artırsın, paralel olaraq yeni aviaşirkətlər bazara daxil olsun.

- Göydəniz müəllim, Siz özünüz də dediniz ki, təmsil etdiyiniz sektor ən həssas sektorlardan biridir. Pandemiya dövründə ən çox zərər görən sahələrdən biri turizmdir. Son zamanlar baş verən Rusiya-Ukrayna müharibəsinin, həmçinin İranın regionda yaratdığı gərginliyin bizim turizm sektoruna hansı təsirləri ola bilər?

- Əslində baş verən hansısa narahatlıq turistlər üçün də çətinliklər yaradır. Pandemiya dövründə də biz oxşar halı yaşadıq. Sərhədlərin bağlanması ilə ölkəmizə turistlərin gəlişi dayandı. Hesab edirəm ki, artıq biz belə hallarla bağlı təcrübəyə malikik.

Pandemiyadan öncə yəni 2019-cu ildə biz 3 milyondan çox turist qəbul etdiyimiz halda, 2020-ci ildə bundan 4-5 dəfə az qonaq qəbul etdik. Ən az eyni göstəriciyə çatmaq üçün işlər görülməli, yoluxmaların sayı minimuma düşməli, aviareyslərin sayı artırılmalıdır. Regionda baş verən istənilən çətinlik turizm sektoruna da təsir edir.

- Turizm agentlikləri iddia edirlər ki, bəzi hotellər mövsümdə öncədən razılaşdırılmış qiymətlərdən daha çox pul tələb edir. Bu isə həm qiymətlərə, həm də xidmətin keyfiyyətinə təsir edir. Qeyd edilən iddialar nə dərəcədə doğrudur?

- Burada söhbət dinamik və statistik reydlərdən gedir. Düzdür, bu bütün hotellərə aid deyil. Amma belə hallar var və ondan xəbərdarıq. Biz daim gəlmə turizmi komissiyasında bu məsələləri müzakirə edirik. Belə hallar əslində turizm şirkətlərini problemlərlə üzləşdirir. Çünki sərgilərə gedən turizm şirkətlərinin artıq əllərində konkret rəqəmlər olmalıdır ki, onları potensial müştərilərə təqdim etsin. Məsələn, hazırda Türkiyə, Dubay kimi böyük bazarlarda növbəti ilin sonuna qədər bütün qiymətlər artıq bəllidir. Amma Azərbaycanda hotellərin bir qismində bu yoxdur. Çünki onlar satışları yalnız yaxın dövr – təxminən 2-3 həftə üçün müəyyən edirlər. Anlayırıq k, hotellər də qazanmaq istəyir. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, biz böyük bazarlarla rəqabətə girmək istəyiriksə uzunmüddətli satışlara da hazır olmalıyıq.

Yerli turizm şirkətlərinin üzləşdiyi problemlərdən biri də bəzən hotellərin ayrı-seçkilik etməsi ilə bağlıdır. Belə ki, bəzən hotellər daha çox üstünlüyü xarici turizm şirkətlərinə verirlər. Bu da düzgün yanaşma deyil. Nəticədə yerli şirkətlərin inkişafı və böyüməsində maneələr yaranır.

- Hazırda innovativ inkişaf imkan verir ki, insanlar evdən çıxmadan onlayn resurslar vasitəsi ilə istədiyi təyyarə biletini, hotel nömrəsini sifariş versin. Məhz bu imkanların olması ənənəvi turizm şirkətlərinin fəaliyyətinə necə təsir edir?

- Bəli, bu təsiri biz hiss edirik. İnnovasiyalar öz gücünü göstərir və üstünlüyünü bildirir. Biz də ona hazır olmalıyıq. Dəfələrlə, üzvlərimizə, həmkarlarımıza demişəm ki, dünya ilə ayaqlaşmaq istəyiriksə bunu nəzərə almaq lazımdır. Belə rəqabət mühitində daim olaraq eyni tempdə gedə bilmərik.

Digər bir məsələni də nəzərə almaq lazımdır ki, hotellər yerli şirkətlərin inkişafı üçün onlayn resurslara təqdim etdikləri qiymətləri onlara da verməlidir. Çünki turizm şirkətləri burada ofis, əməkdaşlar saxlayır. Bu isə həm də məşğulluq baxımından əhəmiyyətlidir.

Ancaq onlayn resurslarla çalışanda sabah müəyyən çətinliklərlə üzləşmək mümkündür. Əgər o resurs ölkəmizdə fəaliyyətini dayandırsa hotellərin fəaliyyətinə də mənfi təsir edər. Ona görə də hotellər xidmətlərini paralel olaraq həm onlayn, həm də oflayn təqdim etməlidirlər.

- Pandemiyadan öncə ölkəmizə daha çox lüks həyatı sevən ərəblər gəlirdi. Amma indi deyəsən Uzaq Şərq ölkələri ilə, xüsusən də Yaponiya, Koreya və Çindən olan turistlərlə maraqlanırıq. Hansı ki, onlar daha çox aşağı büdcəli qonaqlama yerlərində qalmağı sevir.

- Hesab edirəm ki, biz yalnız bir istiqamətə fokuslanmamalıyıq. İstirahət etmək üçün bizdə hər bir seqmentdə imkanlar var. Ölkəmizdə bu sektor hələ gənc olduğu üçün maksimum çalışmalıyıq ki, həm lüks həyatı sevən ərəbləri, həm də digər ölkələrdən gələn aşağı büdcəli turistləri qəbul edək. Hər bir turist bizim üçün çox vacibdir.

Bu yaxınlarda Yaponiyaya səfərimiz oldu və hesab edirəm ki, bu uğurlu səfər idi. Yapon turistləri də çox səfər etməyi və yaxşı pul xərcləməyi sevir. Həmçinin Çindən olan turistlər də bizim üçün əhəmiyyətlidir. Bu ölkə böyük bazardır. Yaxşı bir xəbər verə bilərəm ki, artıq bu ölkənin hava yolları ölkəmizə uçuşlara start verir. Həmçinin Çindən olan böyük bir şirkətin rəhbərliyi ilə təmaslarımız olub. Hansı ki, onlar da Azərbaycana turist göndərməkdə maraqlıdırlar.

Məncə biz buna hazır olmalıyıq. Təəssüf ki, regionlarımızda olan hotellərimizin sayı çox azdır. Elə rayonumuz var ki, orada cəmi 1 hotel var. Onların sayının artırılması çox vacibdir. Ölkəmizə gələn turistlərin sayının artırılması üçün də işlər görülməlidir. Mən bilirəm ki, artıq Dövlət Turizm Agentliyi bununla bağlı proqram hazırlayıb və işlərə start verilməsi gözlənilir.

- Azərbaycanda bir çox sahələrin inkişafı üçün dövlət proqramları çərçivəsində müəyyən güzəştlər edilir. Hazırda təmsil etdiyiniz sektora da belə güzəştlərin edilməsi üçün hansısa müzakirələr aparırsınızmı?

- Hesab edirəm ki, belə güzəştlərin edilməsi mütləqdir. Qeyd etdiyim kimi Dövlət Turizm Agentliyi tərəfindən belə proqram hazırlanıb. Paralel olaraq sahibkarlar arasında onu təşviq etməli, həmçinin investisiyaların artırılmasını da düşünməliyik. Hesab edirəm ki, dövlətin də dəstəyi ilə biz böyük üstünlüklərə nail ola bilərik.

- Regionlarda hotellərin sayının az olması məsələsinə toxundunuz. Amma bəzən daha çox problemlərin olması ilə bağlı iddialarla qarşılaşırıq. Hazırda turizm şirkətləri Azərbaycan regionlarında hansı problemlərlə bağlı narahatdırlar?

- Pandemiyadan qabaq regionlarda elə restoranlar var idi ki, iki menyu təqdim edirdi. Yerli turistə bir qiymət, xarici turistə başqa qiymət təklif olunurdu. Düzdür indi belə hallar çox azalıb. Amma bir faktın belə olması heç də yaxşı hal deyil.

Regionlarda turizmin inkişafına mənfi təsir edən amillər sırasında hotellərin az olması ilə yanaşı, hava limanlarının bağlı olması, sürətli dəmiryolu xətlərimizin az olmasıdır. Elə regionlarımız var ki, çox uzaqdır. Turistlər avtobusla yaxud maşınla 3 saatdan artıq yol getmək istəmirlər. Çox istərdik ki, bu problemin həlli üçün sürətli qatarlarımız olsun. Belə olsa biz Qax, Zaqatala, Balakən, Qazax kimi rayonlarımızın turizmini daha çox inkişaf etdirərik.

Digər bir məsələ regionlarda xidmət səviyyəsinin artırılması ilə bağlıdır. Artıq Azərbaycan Turizm Agentlikləri Assosiasiyası olaraq biz də bu il üçün yerli sahibkarlara təlimlərin keçirilməsini nəzərdə tutmuşuq. Amma bir daha qeyd edim ki, atılacaq addımlar bir olmalıdır. Tək-tək işlər görməklə nəyəsə nail olmaq mümkün deyil.