Marsın cənub qütbündə buz hərəkətinin mümkün izləri tapılıb

Planetoloqlar Marsın cənub buz örtüyünün son görüntülərində onun buzlaqlarının yerində dayanmadığını, Yer kürəsində dağ buz kütlələri kimi daim hərəkət etdiyini aşkar ediblər.

“Report” xəbər verir ki, bu barədə Amerika Planet İnstitutunun (PSI) mətbuat xidməti məlumat yayıb.

İnstitutun əməkdaşı İsaak Smit bildirib ki, təxminən 600 min il əvvəl Marsın cənub qütbündə quru buz örtüyü əmələ gəlməyə başlayıb: “Əgər heç yerə tərpənməsəydi, o zaman hündürlüyü təxminən 45 metr olardı. Reallıqda Marsın qütb buzları tədricən düzənliklərə sürüşür və bunun nəticəsində bəzi bölgələrdə buz kütləsinin qalınlığı bir kilometri keçir”.

Smit və onun həmkarları Marsın indiki cənub qütb qapağının əmələ gəlməsinin Antarktidada və Yer kürəsinin dağlarının yamaclarında buzun hərəkətini idarə edən eyni fiziki prosesləri əhatə etdiyinə dair ilk sübut aşkar ediblər.

Alimlərin izah etdiyi kimi, Marsın fırlanma oxunun meyl bucağı zamanla kifayət qədər güclü şəkildə dəyişir. Bu, ekvatorial və subpolar enliklərin qəbul etdiyi istilik miqdarında kəskin dəyişikliklərə səbəb olur, nəticədə qütblərin iqlimi çox dəyişir. Bir neçə milyon il əvvəl oxşar dəyişikliklər Marsın qütb bölgələrinin yaxın geoloji keçmişə nisbətən daha soyuq olmasına səbəb olub. Nəticədə Marsın cənub qütbündə temperatur o həddə düşüb ki, orada donmuş karbon qazından ibarət quru buz əmələ gəlməyə başlayıb.

Smit və onun həmkarları günəş sistemindəki dördüncü planetin kompüter modelindən istifadə edərək, onun dəyişən iqlimini dəqiqliklə təkrarlayaraq, bu "ikiqat" qütb qapağının formalaşmasını təkrarlamağa çalışıblar.

Bu hesablamalar göstərdi ki, Marsın indiki cənub qütb qapağı, əvvəllər alimlərin hesab etdiyi kimi, atmosferdən CO2-nin su buz yataqlarının səthinə vahid çökməsi nəticəsində yarana bilməzdi. Bunun lehinə, xüsusən də ən böyük quru buz yataqlarının Arktikanın ən yüksək və cənub bölgələrində deyil, Arktika dairəsinə yaxın düzənliklərdə cəmlənməsi faktıdır.

Digər tərəfdən, Smith və onun həmkarları Marsın cənub qütb qapağının təsvirlərində çoxlu sayda relyef forması, o cümlədən sıxılmış dağ silsilələri və buzlaq hövzələri tapıblar.