Həyat qiymətsizdir: nə üçün sığorta dəbdəbə yox, zərurətdir?

Dəyişiklik təlatümlərinin hər birimizə təsir edə biləcəyi kövrək dünyada təhlükəsizlik hissi qiymətsiz olur. Həyat sığortası təkcə maliyyə aləti deyil, həm də həyat fırtınalarının ortasında olan etibarlı sığınacaqdır.

Təsəvvür edin ki, siz dənizin ortasında xəstəlik dalğasına tutulan, yardımı olmayan üzgüçüsünüz. Gündəlik qayğılar xəstəlik – dalğalar qarşısında heç yada düşmür, tibbi ödənişlər isə üfüqdə görünən qayalara qədər olan məsafə qədər böyükdür. Belə anda ancaq həyat sığortası ucu-bucağı görünməyən narahatlıqlar dənizində ümid mayakına çevrilərək kömək əlini uzadır.

Sığorta ödənişi təkcə pul kompensasiyası deyil. Bu, yaxınlarından kömək istəmədən, borclanmadan, dövlətin qapısını döymədən normal həyat səviyyəsini qorumaq üçün bir fürsətdir. Bu, müalicə olunmaq, işə qayıtmaq, gözlənilməz vəziyyətlərdə özünü və ailəni təmin etmək şansıdır.

Həyat sığortasının sosial funksiyası çoxşaxəlidir. O, təkcə maliyyə təhlükəsizliyi yastığı deyil, həm də dərin humanist məna daşıyır. Bu, insanın gələcəyə inamını itirmədən istənilən çətinliyi ləyaqətlə qarşılamasına imkan verən vasitədir.

Alber Kamyunun sözlərini xatırlayaq: “İnsan məhv edilə bilər, amma məğlub edilə bilməz”. Həyat sığortası bizi toxunulmaz edən zireh deyil, taleyin zərbələrinə tab gətirmək üçün bizə güc verən zirehli jiletdir.

Qeyri-sabitliyin hökm sürdüyü, gələcəyin isə ayağınızın altındakı qum kimi qeyri-sabit olduğu bir dünyada həyat sığortası dəbdəbə yox, həyati zərurətə çevrilir. Bu, təkcə öz rifahımıza deyil, həm də əvəzsiz hədiyyə - gələcəyə inam verdiyimiz yaxınlarımızın rifahına qoyulan sərmayədir.

Təsəvvür edin: ağır diaqnoz, normal dünyanızı başınıza yıxan bədbəxt hadisə. Bu anda kim sizə dəstək olacaq? Doğmalar? Dostlar? Bəli, onların dəstəyi əvəzsizdir. Amma təkcə emosional yox, həm də maliyyə öhdəliklərini üzərinə götürənlər də var - sığorta şirkətləri.

Həyat sığortası təkcə rəfdə tozlanan polis deyil. Bu, gələcəyə qoyulan sərmayədir, sizin və yaxınlarınız üçün təhlükəsizliyin təminatıdır.

Bəs bu mexanizm necə işləyir?

Deyək ki, siz həyat sığortası polisi aldınız. Bu durumda ağır xəstəlik və ya mürəkkəb sınıq halında siz yalnız maddi təzminat deyil, həm də hərtərəfli dəstək alacaqsınız.

Sığortaçı sizin tez sağalmağınızda maraqlıdır, çünki onun qazancı məhz bundan asılıdır. O, sizə ən yaxşı klinikanı tapmağa, müalicəni təşkil etməyə, keyfiyyətinə nəzarət etməyə və ən əsası, əvvəlki vəziyyətinizə qayıtmağınız üçün mümkün olan hər şeyi etməyə kömək göstərəcək.

Bütün dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da həyat sığortasının rolu getdikcə artır. İqtisadiyyatın yüksəlişi, insanların həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi - bütün bunlar gələcəyə şüurlu yanaşmaya sövq edir.

Sakit bum

Azərbaycanın sığorta sektorunda qeyri-bərabərlik var: digər sahələr yerində saydığı vaxtda həyat sığortası bazarı güclü artım nümayiş etdirir. Azərbaycan Mərkəzi Bankının məlumatına görə, 2023-cü ildə ölkədə həyat sığortası üzrə yığımlar ölkə üzrə sığorta yığımlarının ümumi həcminin 51,5 %-ini (629,24 milyon manat) təşkil edib.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu artım daha çox həyatın yaşam sığortasının populyarlığı ilə bağlıdır. Belə ki, bu, müştərilərə müəyyən bir tarixə qədər lazımi məbləği toplamağa, gözlənilməz hallar zamanı maliyyə yastığı əldə etməyə və hətta müqavilə dövrünün sonunda investisiya gəliri əldə etməyə imkan verir.

Lakin bu sığorta növünü ayırsaq, “təmiz” həyat sığortasının bazar payı cəmi 10,2 % (124,25 milyon manat) təşkil edir ki, bu da onun əhali arasında nüfuzunun aşağı səviyyədə olduğunu göstərir.

Belə vəziyyətin yaranmasının səbəblərindən biri də vətəndaşlar arasında həyat sığortasının üstünlükləri barədə məlumatlılığın olmamasıdır. Çoxları hələ də bunu gələcəyə sərmayə qoymaqdan daha çox lazımsız xərc kimi görür. Sığorta şirkətlərinə inamın aşağı səviyyədə olması isə əlavə maneədir.

Bəs bu sakit bum əsl sıçrayış ola bilərmi?

Bunun üçün dövlət, sığorta şirkətləri və ictimai təşkilatlar tərəfindən əlaqələndirilmiş səylər tələb olunur. Bəlkə də sosial proqramlar və reklam kampaniyaları vasitəsilə həyat sığortasının faydaları haqqında ictimaiyyətin məlumatlılığının artırılmasını nəzərdən keçirməyə dəyər. Sığorta şirkətləri də öz növbəsində fəaliyyətlərinin şəffaflığını artırmalı, müştərilərə göstərilən xidmətin keyfiyyətini yüksəltməli, daha cəlbedici və başa düşülən məhsullar təklif etməlidirlər.

Sığorta bazarında həyat nəfəsi

Bu arada, sakit inqilab artıq yetişməkdədir. Siyasətdə yox, həyat sığortasının ikinci doğumunu yaşadığı maliyyə sahəsində. Azərbaycan Mərkəzi Bankının təşəbbüsü ilə həyata keçirilən son dəyişikliklərə əsasən, həyat sığortası kölgədən çıxır, milyonlarla insanın ümid işığına çevrilir.

Statistikaya görə, 2023-cü ildə ölkədə kredit sığortası (könüllü həyat sığortasının bir növü) üzrə yığımların həcmi cəmi 3,8 milyon manat təşkil edib, lakin bu da əvvəlki illə müqayisədə 2 dəfə çoxdur. Bu, ölkənin sığorta bazarında yığımların 0,3 %-nə bərabərdir, halbuki banklar hazırda 7 milyard manatdan çox istehlak krediti verib. Bu o deməkdir ki, 3 milyondan çox vətəndaşımız risk altındadır.

Bir müddət əvvələ qədər bu sahə köhnəlmiş zəmanət sisteminin kölgəsində yaşayırdı, burada kreditorların riskləri borcalanların dostlarının və qohumlarının çiyninə düşürdü.

İndi isə banklardan ölüm və əmək qabiliyyətinin itirilməsi halları nəzərə alınaraq istehlak krediti alanlara həyat sığortası təklif etmələri tələb olunur. Əvvəllər bu, bankın ixtiyarına verilən təklif idi.

Sığorta müqaviləsi mütləq borcun qalığını deyil, həm də potensial faizləri və cərimələri əhatə etməlidir. Halbuki əvvəllər bu, yalnız əsas borcla məhdudlaşdırıla bilərdi.

Əsas odur ki, sığorta daha əlçatan olub, yəni əlilliyi olan şəxslərin sığortalanmasına maneələr aradan qaldırılıb. Əvvəllər sağlamlıq vəziyyətlərinə görə onlara sığortadan imtina edə bilərdilər.

Azərbaycanda belə bir təcrübənin tətbiqi bir sıra üstünlüklər vəd edir: banklardan zamin tələb etmə zərurəti aradan qaldırılmaqla kreditlərin verilməsi proseduru sadələşəcək, kreditlər geniş əhali təbəqələri üçün daha əlçatan olacaq və bu, Azərbaycanda istehlak kreditləşməsinin artımını stimullaşdıracaq. Yeni qaydaların həyat sığortası qiymətlərini 50 %-ə qədər endirərək bazarı silkələyəcəyi gözlənilir. Sığortadan istifadə isə istehlak kreditləri üzrə faiz dərəcələrinin aşağı düşməsinə səbəb ola bilər.

Dəyişikliklərin əsasında ən vacib şeyin - ailə rifahının qayğısına qalınması dayanır. İndi ailə başçısını faciəli şəkildə itirəndə onun yaxınları borc uçurumunda qalmayacaq. Sığorta ödənişi təkcə kreditin qalan hissəsini deyil, həm də faiz və cərimələri əhatə edəcək və ailəyə ayağa qalxmaq üçün vaxt verəcək.

Həyat sığortasının ən mühüm funksiyası və əksər sığortalılar üçün cəlbedici olan xüsusiyyəti əmanət və investisiyadır. Müasir həyat sığortası məhsullarına çox vaxt yığım elementləri daxil edilir ki, bu da sizə təkcə risklərdən qorunmağa deyil, həm də uşaqların təhsili və ya pensiya kimi gələcək ehtiyaclar üçün vəsait toplamağa imkan verir.

Vergi güzəştləri isə həyat sığortasını daha da cəlbedici maliyyə alətinə çevirir. Məhz həyatın yığım sığortası müqaviləsi çərçivəsində vergilər və icbari sosial sığorta üzrə ayırmalar tutulmur və yığımın xalis məbləği müştərinin hesabına oturur. Bundan əlavə, işəgötürən şirkət bu hesaba əmək haqqı fondunun 15 %-i məbləğində məcburi sosial sığorta üzrə yığımları da köçürür. Məsələn, əgər şirkət bir işçiyə 1 000 manat əməkhaqqı müqabilində Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna (DSMF) 150 manat ödəməlidirsə, vergi güzəştləri sayəsində bu məbləği həyatın yığım sığortası çərçivəsində DSMF əvəzinə müştərinin hesabına köçürə bilər. Deməli, həyat sığortası üzrə ödənilən 1 000 manata görə müştəri faktiki olaraq 1 125 manat (975 manat əmək haqqı (icbari tibbi sığorta və işsizlikdən sığortaya ayırmaları çıxılmaqla) + DSMF-yə 150 manat şirkət ödənişi) alır. Məhz bu vergi güzəştləri sayəsində sığorta bazarının yarıdan çoxu həyat sığortası üzrə mükafatlar təqdim edir.

İnkişaf perspektivləri

İqtisadiyyatın sabitləşməsi və həyat səviyyəsinin yüksəlməsi sığorta məhsullarına tələbi stimullaşdıracaq, onları əhalinin daha geniş təbəqəsi üçün əlçatan edəcək. Müxtəlif seqmentlərin ehtiyaclarına cavab verən innovativ sığorta məhsullarının hazırlanması, xidmətlərin rəqəmsallaşdırılması və banklar və maliyyə institutları ilə əməkdaşlıq bu potensialın açılmasının açarı olacaq.

Həyat sığortası təkcə maliyyə aləti deyil, həm də gələcəklə bağlı rahatlığın və inamın təminatıdır. Axı həyat sığortası müxtəlif ehtiyaclara və həyat vəziyyətlərinə uyğunlaşdırılmış geniş çeşiddə məhsullar təklif edir.

Məsələn, ölüm halında həyat sığortası ailənizin faciə zamanı maddi dəstəyini təmin edir. Əmək qabiliyyətinin itirilməsi və ölümcül xəstəlikdən sığorta müalicə xərclərini ödəməyə və gözlənilməz hallar zamanı gəlir itkisini kompensasiya etməyə kömək edəcək.

Yuxarıda haqqında danışılan həyatın yığım və ya investisiya sığortası yalnız özünüzü risklərdən qorumağa deyil, həm də uzunmüddətli məqsədlərin həyata keçirilməsi – uşaqların təhsili, daşınmaz əmlakın alınması və ya rahat pensiyanın təmin edilməsi üçün kapital toplamağa imkan verir.

Statistika özü hər şeyi deyir: 2023-cü ildə sığorta şirkətləri həyat sığortası müqavilələri üzrə 298,7 milyon manat ödəniş edib ki, bu da əvvəlki illə müqayisədə 20,4 % çoxdur. Ümumi sığorta ödənişlərində həyat sığortasının payı isə təxminən 51 %-dir. Bu rəqəmlər əhalinin maliyyə müdafiəsinin təmin edilməsində həyat sığortasının mühüm rolunu parlaq şəkildə nümayiş etdirir.

Həyat sığortasını maliyyə planınıza daxil etməklə, özünüz və yaxınlarınız üçün sabit gələcəyə doğru şüurlu bir addım atmış olursunuz. Sadəcə, ehtiyaclarınıza və həyat vəziyyətinizə uyğun optimal sığorta məhsulunu seçmək üçün təcrübəli peşəkarlara etibar edin.

Bu məqalə Azərbaycan Sığortaçılar Assosiasiyası tərəfindən “Risklərin təminat altına alınmasında həyat sığortalarının rolu” mövzusunda keçirilən müsabiqədə üçün yazılıb.