Azərbaycan-Fransa əlaqələrinə zərbə: Yelisey sarayının beynəlxalq məsuliyyətsizliyi - ŞƏRH

Müxtəlif problemlərə baxmayaraq, Azərbaycan-Fransa münasibətləri tarixən qənaətbəxş olub. Xalq Cümhuriyyəti bolşeviklər tərəfindən işğal olunduqdan sonra onun aparıcı fiqurlarının bir çoxu Fransaya sığınaraq ictimai-siyasi fəaliyyətini davam etdirdi. Cümhuriyyət dövründə Azərbaycan hökuməti fransız dilinin beynəlxalq rolunu nəzərə alaraq 500 manatlıq əsginasların üzərində Azərbaycan və rus dilləri ilə yanaşı, bu dildə də yazılar yerləşdirib.

Bu ölkə Azərbaycanın müstəqilliyini 1992-ci il yanvarın 3-də tanıyıb, dövlətlərarası diplomatik əlaqələr isə həmin il fevralın 21-də qurulub.

Müstəqilliyin bərpasının ilk illərindən başlayaraq Fransa ilə Azərbaycan arasında münasibətlər inkişaf edib. Rəsmi Paris Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyini tanıyıb, işğal nəticəsində evlərindən məcburi qaçqın düşmüş azərbaycanlılara köməklik göstərib.

Mərhum Prezident Heydər Əliyev dövlət başçısı kimi ilk səfərlərindən birini bu ölkəyə edib. Fransanın mərhum prezidentləri Fransua Mitteran və Jak Şirak iki ölkə arasında əlaqələrin, münasibətlərin və əməkdaşlığın genişlənməsinə daim diqqət yetirmişlər.

2001-ci ildə birbaşa Jak Şirakın təşəbbüsü ilə Parisdə Azərbaycanın ovaxtkı dövlət başçısı Heydər Əliyev və Ermənistanın prezidenti Robert Koçaryanın iki dəfə təkbətək danışıqları olub.

İlham Əliyev də Prezident seçildikdən sonra 2004-cü ilin yanvarında ilk xarici səfərini Fransaya edib. Bundan sonrakı illərdə o, Fransaya, Jak Şirak isə Azərbaycana səfər edib. Bu səfər zamanı Prezident İlham Əliyev Jak Şirak tərəfindən Fransa dövlətinin ali mükafatı olan “Fəxri Legion” ordeninin yüksək dərəcəsi ilə təltif olunub. İlham Əliyev də Jak Şiraka "Heydər Əliyev ordeni"ni təqdim edib.

Fransa Azərbaycanın Avropa Şurasına üzvlüyünü dəstəkləyənlərdən olub.

Ümummilli Lider Heydər Əliyev 2000-ci il iyulun 14-də Fransanın milli bayramı münasibətilə nitqində Fransa Prezidenti Jak Şirakla əməkdaşlıq münasibətlərindən razılığını bildirmişdi.

Azərbaycan Fransa ilə energetika sahəsində də əlaqələri daim inkişaf etdirib. Bu ölkənin “Total” və “Elf-Aquitaine” şirkətləri Azərbaycanın "Lənkəran-dəniz" və "Talış-dəniz" yataqlarının birgə işlənməsinə dair SOCAR-la müqavilə imzalayıb.

2023-cü ilin yayında Fransanın “TotalEnergies” şirkəti SOCAR ilə əməkdaşlıq çərçivəsində Xəzər dənizində yerləşən “Abşeron” qaz-kondensat yatağının işlənməsinin birinci mərhələsi çərçivəsində təbii qaz hasilatına başlandığını elan edib. SOCAP (Absheron Petroleum Birgə Əməliyyat Şirkəti) tərəfindən idarə olunan layihədə “TotalEnergies” və SOCAR-ın hər biri 50 faiz paya malikdir.

Azərbaycanın Fransa ilə qarşılıqlı ticarət dövriyyəsi 2022-ci ilin yekununda 273 milyon 834,22 min dollar olub. Bunun 50,9 milyon dolları Fransa idxalının, 222,8 milyon dolları Azərbaycan idxalının payına düşüb. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 2021-ci ildə qarşılıqlı dövriyyə 245 milyon 463 min dollar təşkil edib. 2023-cü ilin ilk 9 ayında Fransa ilə ticarət dövriyyəsi 482 milyon 254,64 min dollar təşkil edib. Bunun 127,925 milyon dolları Fransanın, 354 milyon 329.31 min dolları Azərbaycanın idxalatının payına düşür.

Tərəflər arasında iqtisadi, siyasi əlaqələrə dair nümunələr çoxdur. Azərbaycan bu ölkə ilə mədəni sahədə də əməkdaşlıq edir. Məşhur Luvr muzeyinin bərpasına göstərilən maliyyə yardımını buna örnək göstərmək olar. Yaxud Strasburqda kilsənin təmirinə Azərbaycanın yardımı da bu istiqamətdə olan əməkdaşlıqdandır.

İki ölkə arasında olan bu münasibətlərə isə Yelisey sarayının indiki yiyəsi, Prezident Emmanuel Makronun yürütdüyü siyasət sayəsində kölgə salınır. Bunu təsdiqləmək üçün 44 günlük müharibə və ondan sonrakı dövrdə rəsmi Parisin davranışını, Ermənistana hərbi, siyasi, maddi və təbliğat yardımlarını xatırlamaq yetərlidir. Son zamanlar Azərbaycan dövlətinə, onun təhlükəsizliyinə qarşı fəaliyyətini təsdiqləyən faktları Makron hakimiyyətinin Fransa ilə münasibətlərə vurduğu çoxsaylı zərbələrin davamı kimi də qiymətləndirmək olar.

Ötən ilin sonunda Fransa vətəndaşlarının Azərbaycana qarşı casusluq fəaliyyəti, habelə Martin Rayanın həbsi rəsmi Parisin yürütdüyü yanlış, laqeyd xarici siyasətin nəticəsidir. Ölkə daxilində islahatlar aparan, yaxud buna cəhdlər edən Makron hakimiyyəti xarici siyasət kursunda bu addımı atmayıb, yaxud fəaliyyəti ölkəsinin ziyanına olub. Bu addımlar Fransaya müxtəlif regionlarda mənfi imicin yaranması ilə nəticələnə bilər. Ölkəyə qarşı belə münasibət artıq inkişaf edir.

Nəhayət, beynəlxalq hüquqda “beynəlxalq məsuliyyət” anlayışı var. Bu sistemə əsasən, dövlətlərin məsuliyyəti beynəlxalq hüququn əsas prinsipidir. O, beynəlxalq sistemin təbiətindən və dövlətlərin müstəqilliyi, bərabərliyi barədə doktrinalardan irəli gəlir. Emmanuel Makron və hökuməti beynəlxalq hüququn bu kimi prinsiplərini pozur, beynəlxalq məsuliyyətdən irəli gələn vəzifələrə əməl etmir. Belə məsuliyyətsizlik isə ənənəvi əlaqələrə malik iki dövlətin münasibətlərinə problem yaradır.