Təbiət məhv olur, böcəklərin tozlandırıcı aktivliyi azalıb

Amerikalı və çinli ekoloqlar müəyyən ediblər ki, son onilliklərdə böcəklərin tozlandırıcı aktivliyi kəskin şəkildə azalıb, çünki havada olan nitratlar çiçək qoxusunun əsasını təşkil edən molekulları məhv edir.

“Report” xəbər verir ki, bu barədə Vaşinqton Universitetinin mətbuat xidməti məlumat yayıb.

Vaşinqton Dövlət Universitetinin (ABŞ) professoru Ceff Riffell deyib ki, nitrat molekulları bir çiçəyin təsir dairəsini, aromasının keçə biləcəyi məsafəni əhəmiyyətli dərəcədə azaldır və pollinatorların diqqətini cəlb edir. Biz aşkar etdik ki, antropogen çirklənmə mənbələri bu qoxunun tərkibini o qədər dəyişir ki, tozlandırıcılar artıq onu tanımır və bu siqnala cavab vermir.

Professor və onun həmkarları bu kəşfi Oenothera pallida növünə aid primrose çiçəklərinin Şimali Amerikanın quraq rayonlarında bitkiləri tozlandıran şahin güvələrinin və digər gecə həşəratlarının diqqətini necə cəlb etdiyini müşahidə edərkən ediblər.

Alimlər havada mövcud olan müxtəlif çirkləndiricilərin, o cümlədən ozon (O3) və nitratların (NO3) bitki-həşərat qarşılıqlı təsirinə necə təsir etdiyi ilə maraqlanıblar.

Nitratlar gecə saatlarında Yer atmosferinin aşağı təbəqələrində avtomobillərin və sənaye müəssisələrinin qazı ilə havaya buraxılan ozon və azot dioksidinin qarşılıqlı təsiri nəticəsində əmələ gəlir. Nitratlar aqressiv oksidləşdirici maddələrdir, nəzəri cəhətdən monoterpenlərin molekullarını, çiçək qoxusunun əsasını təşkil edən uçucu üzvi maddələri aktiv şəkildə məhv edə bilər.

Alimlər bu ideyanı rəhbər tutaraq, NO3 molekullarının axşam primrozlarının qoxu elementləri ilə qarşılıqlı təsirini izləyib, həmçinin nitrat və ozonla çirklənmənin yüksək və aşağı səviyyədə olduğu bölgələrdə yerləşən güllərin yaxınlığında şahin güvələrinin necə davrandığını öyrəniblər.

Bu təcrübələr göstərib ki, NO3 molekulları həqiqətən çiçək monoterpenlərini aktiv şəkildə məhv edir, buna görə də kəpənəklərin çirklənmiş ərazilərdə böyüyən Oenothera pallida əkinlərinə baş çəkmək ehtimalı təxminən 3-4 dəfə azalıb.

Bu mənfi təsir, alimlərin qeyd etdiyi kimi, xüsusilə gecə saatlarında özünü göstərir ki, bu da, ehtimal ki, gündüz saatlarında günəş işığının havada mövcud olan nitrat molekullarını aktiv şəkildə məhv etməsi ilə əlaqədardır. Professor Riffell və həmkarları belə nəticəyə gəliblər ki, bu, bir çox gecə bitkilərinin tozlandırma effektivliyinin niyə dünyada əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşdüyünü izah edir.

Qeyd edək ki, böcəklər tozlandırıcı funksiyanı yerinə yetirir və qida zəncirinin sonrakı halqalarını təşkil edən canlıların yaşaması üçün vacibdir.