​Qida zəhərlənməsi hansı səbəblərdən olur?

Bakı. 18 iyun. REPORT.AZ/ Azərbaycanda əhali arasında qidadan kütləvi zəhərlənmə ciddi problemlərdən biridir. İnsanlar arasında kütləvi zəhərlənmələrə şadlıq saraylarında və evdə təşkil olunan yığıncaqlarda yeyilən yeməklərdən istifadə zamanı daha çox rast gəlinir. İnsanların kütləvi şəkildə yemək yediyi toy və yas mərasimlərində zəhərlənmə təhlükəsindən heç kim sığortalanmayıb. Mütəxəssislər hər bir zəhərlənmə halının ağırlığından asılı olaraq insan orqanizmində müəyyən iz qoyduğunu da vurğulayırlar. Bəs zəhərlənmə probleminin kökündə daha çox hansı səbəblər dayanır?

"Zəhərlənmənin kökündə qidanın təkrar infeksiyalaşdırılması dayanır"

Səhiyyə Nazirliyi Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzinin Qida gigiyenası şöbəsinin rəhbəri İmran Abdullayev "Report"a bildirib ki, zəhərlənmənin kökündə qidanın təkrar infeksiyalaşdırılması, ondan istifadə olunması problemi dayanır: "İnfeksiyalaşmaya səbəb qidanın düzgün saxlanmasına əməl olunmamasıdır. Əllərdə, avadanlıq və ev əşyalarında istənilən qədər mikroorqanizmlər mövcuddur. Bu mikroblar qidaya düşdükdə və qida isti mühitdə saxlandıqda çoxalır, qidalanır və toksinlərini qidaya buraxır. Ona görə də mikrobların qidaya düşməsinin qarşısını almaq üçün tədbirlər həyata keçirilməlidir. İlk növbədə qidanın hazırlanmasında istifadə olunan əşyalar təmiz saxlanılmalıdır. Qidanın atılacaq hissələri ayrıca otaqlarda təmizlənməli, yuyulmalıdır. Həmin hissələrin qida ilə təmasına qətiyyən yol verilməməlidir. Bu qaydalara əməl etmədikdə zəhərlənmə halları baş verə bilər. İkinci vacib məqam bişirilmiş qidanın saxlanma temperaturuna əməl olunması ilə bağlıdır. Bişmiş qida mümkün qədər tez qəbul olunmalıdır. Əgər qida tez qəbul olunmursa, həmin dəqiqə soyuducuya qoymaq lazımdır. Biz evlərdə çox araşdırmalar aparırıq. Bəzən qidanın 24 saat müddətində açıq havada saxlanıldığını müşahidə edirik. Hazır qidanı 5-6 dərəcədən yuxarı temperaturda saxlamaq olmaz. İşini yaxşı bilməyən işçilərin işə götürülməsi də bu cür problemlərə yol açır".

Onun sözlərinə görə, iaşə sistemində daha çox qarışıq yeməklər hazırlanır: "Soyuq qəlyanaltılara üstünlük verilir. Xüsusilə yay aylarında iaşə müəssisələrinin rəhbərləri zəhərlənmə təhlükəsini nəzərə almalıdırlar. Mayonezli, souslu, kremli məhsulların istifadəsini azaltmalıdırlar. Onlardan istifadə olunmaması daha məqsədəuyğundur. Toyuq məhsulu, xüsusilə bişirilib soyudulmuş toyuqlar təhlükəlidir. Bişmiş toyuq soyuducuda saxlanmalı və toy başlamazdan on dəqiqə əvvəl masaya verilməlidir. Amma biz araşdırma zamanı qidaların bəzi hallarda toydan 2-3 saat əvvəl masaya düzüldüyünü görürük. Bu hal 20-25 dərəcə temperaturun olduğu zalda qidaların çirklənməsinə, zəhərlənməyə səbəb olur".

Şöbə müdiri deyib ki, sahibkarın istehsal etdiyi məhsul həm dövlət standartlarının keyfiyyət göstəricilərinə, həm də Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən təyin edilmiş təhlükəsizlik tələblərinə uyğun olmalıdır: "Qayda pozuntusuna yol verənlər inzibati şəkildə məsuliyyət daşıyırlar. İnsanların səhhətinə bu və ya digər formada zərər dəyə və müəyyən problemlər yaranarsa, sahibkarlar qanunla cinayət məsuliyyəti daşıyırlar. Qaydalara əməl olunmadıqda cərimə sanksiyaları, fəaliyyətin, istehsalın müəyyən dərəcədə məhdudlaşdırılması prossesi də həyata keçirilir".

"Problemin kökündə istehlakçı hüquqlarını qoruyan qanunların təşkilatların və dövlət orqanlarının zəif fəaliyyətidir"

Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) sədri Eyyub Hüseynov bildirib ki, insanların qidadan zəhərlənib xəstəxanaya düşmələri şərt deyil: "İnsanlar şadlıq saraylarında istifadə olunan təhlükəli qidalardan tədricən zəhərlənirlər. Yalnız şadlıq evləri üçün işləyən sərinləşdirici, spirtli içki sexləri var. Onlar müxtəlif brendləri məhsulun üzərinə yapışdırmaqla təqdim olunur. Yeməklərin hazırlanma yeri ilə zal arasında qeyri-şəffaflıq mövcuddur. Əgər müqavilə bağlanmır, tərəflər məsuliyyət götürmürlərsə problemlər yaranır".

Onun sözlərinə görə, problemin kökündə istehlakçı hüquqlarını qoruyan qanunların, istehlakçı hüquqlarını qoruyan təşkilatların və dövlət orqanlarının zəif fəaliyyətidir: "Bundan başqa, bu sahədə tələbin təklifi üstələməsi də problemlərdən biridir. Bazarda tələb təklifi üstələyndə, hər zaman keyfiyyətsiz mal və xidmət meydana çıxır. İnsanlar şadlıq saraylarında toy etmək üçün növbəyə dururlar. Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi iki il öncə şadlıq saraylarının standartını hazırladı. Həmin standartlarda vətəndaşlarla müqavilələrin bağlanması önə çəkildi. Lakin dövlət orqanının xoşməramlı niyyəti həyatda özünə vəsiqə ala bilmir. Çünki tələb təklifi üstələyir. Nə qədər ki, alternativ yaranmayıb, yaxşı təşkil olunmuş çadır toyları yoxdur, vətəndaşlarımız maddi vəziyyətlərindən çox övladlarına, nəvələrinə necə dəbdəbəli toy etmək haqqında düşünürlər, bu, problem həllini tapmayacaq. Onlara ödədikləri pul üçün qəbz belə verilmir. Şadlıq saraylarında hər şey müştərilərin toyu tez tərk etməsinə yönəlib".

"Xarici ölkələrdə qidadan zəhərlənmənin qarşısını almaq üçün proqramlar var"

"Holiday" otellər şəbəkəsinin kulinariya direktoru vəzifəsində çalışmış, ABŞ-ın "Carnival Group" şirkətinə məxsus gəmidə icraçı baş aşpaz kimi fəaliyyət göstərən Emil Hümbətov də şadlıq saraylarında qida zəhərlənmələrinin baş vermə səbəblərindən danışıb: "Azərbaycanda bu sahədə vəziyyət acınacaqlıdır. Dünyada zəhərlənmə təhlükəsi ilə bağlı xüsusi proqramlar mövcuddur. Belə ki, xarici ölkələrdə qidadan zəhərlənmənin qarşısını almaq üçün məhsulun yetişdirilib süfrəyə çıxarılmasına kimi olan dövrü ahətə edən proqramlar var. Azərbaycanda beşulduzlu otellərdə həmin proqrama başlasalar da, şadlıq saraylarında onun nə olduğundan belə xəbərləri yoxdur. Bu səbəbdən bəzi hallarda kütləvi zəhərlənmələr baş verir. Yeməklərin düzgün saxlanması, çatdırılması qaydalarına əməl olunmalıdır. Bu sahədə kompleks şəklində işləmək vacibdir".

Ekspert vurğulayıb ki, şadlıq sarayları, kafe və restoranlar kəmiyyətdənsə keyfiyyətə üstünlük versələr daha yaxşı olar: "Toylarda yeməklərin əksəriyyətinin menyuda adı olsun deyə ortaya qoyulduğunu müşahidə edirəm. Ancaq sonradan istifadə edilmədikdə həmin yeməklərlə necə rəftar olunduğu məlum deyil. Yemək masaya qoyulur və isti bir ölkədə yaşadığımızdan qidaların temperaturu kritik həddə qalxır. Daha sonra onu soyuducuya qoyub, temperaturunu aşağı salırlar. Bu zaman isə bakteriyaların inkişafına şərait yaranır".

E.Hümbətov deyib ki, xarici ölkələrə məxsus şirkətlərdə Azərbaycandan fərqli olaraq bütün gigiyenik normaların qorunmasına görə hər ay işçilərlə yanaşı, müdiriyyətə də təlimlər keçirilir: "Təlimdən sonra sənədə imza atılır və imtahan verilir. Hər hansı bir oteldə, restoranda zəhərlənmə halı baş verərsə, sistemdə olan hər kəs cavab verməlidir".